Gaeltacht, 4 Bealtaine 1973

Thiar i nGleann Ceo llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllUlllllllllllllllllll le Tadhg 0 Rabhartaigh llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll Thug an fear 6g cupla coisceim fhada anonn a thad le ceann de na fuinneoga agus sheasaigh se idir na cuirtini, ag amharc amach ar an ghealach trid chraobhacha na gcrann. "A Mhic Ghiolla De," arsa Mac Alastair, agus e ag dingeadh an chiarsuir suas ina mhujnchille, "ba choir go mbeadh a fhios ag fear de d'aois-se nach dtugaimse cead d'aon duine de mo chuid tion6ntai a bheith ar deireadh leis an chios. Ta mianach agam thuas ansin, ta a fhlos agat, agus neart airgid le saothru ann. An te ata gann in airgead fa Ghleann Ceo is e fein is ciontai leis." "A dhuine uasail," arsa Conchur Mor, "cha raibh mise aon la riamh gann in airgead go dti go dtug an aois orm mo phioc6id a fhagail uaim. Agus cha raibh la anais orainn ansin, ach oiread, go dti gur bhuail an bhreoiteacht mo mhac agus go dtainig an bas ar an duine bhocht. Ta-a fbios agat, a dhuine uasail, go raibh me ar na mianach6iri ab fhearr i do mhianach le mo linn fein; agus ta a fbios agat; fosta, gurb i sea an chead uair riamh a thainig se de mhifbortun arm a bheith ar deireadh le haon phingin den chios." Chaith Mac Alastair cos da chuid thar an chois eile, go mifhoighdeach. "Anois, a Mhic Ghiolla De," ar seisean, "nach bhfuil a fbios agat nach bhfuil neart ar bith agamsa ar rudai den chineal sin? Ar ndoigh, ni bheifea ag duil go dtiocfadh liomsa cul a chur ar an aois no ar an bhas. Tig na rudai sin ar gach aon teaghlach, ta a fhios agat. Nach bhfuil gas(iir fan teach agat?" "Ta, a dhuine uasail; agus beidh an fear is sine laidir go leor le ghabhail a tharraingt sa mhianach amach anseo i dtus an tsamhraidh." "Cad e an aois ata aige?" "Beidh se se bliana deag fa Shamhain sea chugainn." "Se bliana deag! Agus cad e a bhionn seisean a dheanamh?" "Ta sear an scoil agam go foill, a dhuine uasail." "Ar an scoil!Dar mo bhriathar gurb e sin an sceal is greann– ~haire a chuala me le tamall maith.'' Chrap se suas a chroimeal beag liath leis an char a chuir se air fein. "Deirim, a. dhuine uasail, da mba i ndan is go ..." Chuir an lamh thanai ina thost e. "Anois, a Mhic Ghiolla De," arsa an tiarna, "an e rud is mian leat a iarraidh ormsa a chreidbheail go bhfuil anas ort, agus oganach den aois sin ar scoil agat? Amaidi, a·dhuine!" D'eirigh se ina sheasamh agus chuaigh se go dti an doras. Leag se a lamh ar an mhurlan agus chas se e. "Mas ag iarraidh spais ormsa a thainig tu," ar seisean, "ta do shiul in aisce agat." Sheasaigh se ag fanacht go dteadh Conchur amach. Ba e mian ChoncMir, an uair sin, dha chuid a dheanamh da ghiall righin; ach nior luaithe a tMinig an smaoineamh sin trid a cheann na lean smaoineamh eile e, ag inse d6 nach raibh ansin ach tallann fir rnhire. Choinnigh se greim daingean ar a chiall, agus chuaigh se chun an dorais. TMinig an fear 6g amach as idir na cuirtini, agus chuaigh seisean fosta chun an dorais. "A athair," ar · seisean, i nglor stuama, "eist liomsa. Aimsir na Nollag ata ann ! Na bi r6chrua ar an tseanduine. Ta cuma chneasta air. Ta me cinnte, ma thugann tu cupla mi d6, go ndeanfaidh se a dhicheall leis · an riaraiste a ghlanadh." "Le cuidiu an Ri," arsa an seanduine, "beidh gamhain agus dha uan le diol againn amach anseo; agus beo slan a bheidh me fein is mo sheanbhean, beidh an bheirt againn ag fail an phinsin sea a bhfuiltear ag caint air le fada. Idir gach aon chineal, a dhuine uasail, beidh na cuig phunt le fail agat, ach tu spas go Feile Eoin a thabhairt dam. Beidh an gasur ag gabhail chun an mhianaigh, fosta, i ndiaidh na Feile Padraig, beo is slan a bheidh se." Bhi Mac Alastair ag mearadradh ar an mhurlan, agus gnuis air ar dhoiligh leamh uirthi. Dhirigh se e fein go tobann. "Ta me ag gal?hail a thabhairt seans duit, a Mhic Ghiolla De," ar seisean, "nach dtug me do mh6ran daoine riamh. Ni dheanfainn e ach go bhfuil a fhios agam go raibh tu ar an fbear ab fbearr i mo mhianach Ia den tsaol. Biodh leath an riaraiste agamsa uait roimh dheich la. Cuir an gasur sin agat amach chun anmhianaigh i ndiaidhnaNollag.Agus biodh an leath eile den riaraiste agamuait roimh La Fheile Padraig." Bhi se ag foscladh an dorais tosaigh ar dheireadh na cainte seo, agus a lamh aige ar ghualainn an tseanduine. An duine aineolach a bheadh a choimhead an trath sin, ni bheadh a fbios aige, leis an 'chineal cair a bhi air, ce acu a bhi se ag bru amach an tseanduine·go beasach, n6 ag baint moille as le neart tola d6. "Oiche mhaith duit," a.r seisean, agus dhruid se an dora~ go curamach i ndiaidh Chonchuir Mh6ir. AR LEANSTAN Bhi solas i siopa Eoin an Droichid nuair a chuaigh ConchUr Mor an fad sin. Chuaigh se isteach. Bhi Eoin i gcul an chuntair agus e ag cuntas uibheacha. Bhi an ghirsea~h bheag a thainig leis na huibheacha ina seasamh go cuthalta taobh istigh den doras, agus amharc eaglach a thabhairt aici, anois is aris, ar an diulach mhar6gach a bhi ar an taobh istigh den chuntar. Agus, go dearfa, ba bheag an t-iontas do thachran ar bith a bheith fa eagla roimhe. 6ir, sa chead ait, bhi dh<1 ' shuil dhearga aige a chreathn6dh paiste ar bith. Ansin, bhi dha smig i mullach a cheile air, agus an ceann uachtarach {1 crapadh glan as aithne ag toirt an chinn iochtaraigh. Bhi pluca seidte air, blagaid air anuas go dti na cluasa, pus .roicneach air, agus e i dt6lamh ag cur a anala uaidh ina seideain amach trid a chroimeal. Bheannaigh se go fuar– bhruite do Chonchur Mh6r_ Chuir Conchur a chas ina lathair nuair a d'imigh an ghirseach bheag. "Me i ndiaidh a theacht anios as Inis Colman," ar seisean. "Mac Alastair ata i mo dhiaidh fan chios. Caithfidh se a leath a fhail roimh dheich la, agus nil se agam le tabhairt d6. M6 ag smaoineamh go mb'fheidir go gceann6fa an da chaora uaim. Is doiligh liom a ndiol agus uain iontu; ach cad e thig liom a dheanamh T Lig Eoin an Droichid gnusacht as fein. "Ta mo · shaith caorach agamsa san am i Iathair," H seisean. "Barraiocht acu ata agam." "Ni cheann6fa uaim iad?" "Nil siad de dhith orm," arsa Eoin. "Ach, 6 tharla an sceal mar ata se, dheanfaidh me seo leat. Tiomain anseo ar maidin iad go bhfeice me iad. Ma thaitnionn siad liom, cuirfidh me luach orthu. focfaidh me thu as ceann acu agus coinneoidh me luach an chinn eile i dtus na seacht bpunt d'fbiacha ata ort anseo." "In ainm De, biodh tr6caire ionat," arsa an seanduine. "Nach maith ata a fbios agat nach ndeanfadh luach caorach amhain Mac Alastair a shasamh? Nar inis me duit go gcaithfidh se leath an chiosa-sin an deich is da phunt-a fbail roimh dheich la_?" "Agus cad chuige nach n-iarrfainnse mo chuid fein chomh maith le Mac Alastair?" arsa Eoin, ag ardu a gh16ir go bagarthach. "Nach bhfuil b6 thail ansin agat?" "An bho dheireanach a dhiol, an ea?" arsa Conchur Mor, agus crith ar a ghl6r. "A Eoin an Droichid, is crua an croi ata agat!" Thiontaigh se amach ar an doras agus a chroi tinn. Bhi oiche ghealai ann, gan neal sa speir, na smid ann a bhogfadh ribe ar do cheann. Bhi siosarnach agus monabhar an iomad sruthan ag coinneail cuideachta leis, ag gabhail an bealach d6 go malltriallach. Bhi samhghl6r Abhann na nEas, ag teacht chuige anios taobh an ghleanna, corruair go hiseal, corruair go hard soileir. Chuala se gairi an aosa 6ig, anois agus aris, agus corrghair uaibhreach ag baint macalla as dM thaobh an ghleanna. Thagadh tafann madaidh chuige trid na gl6rtha sea, in ama1ma, no buireach b6' a bhi ag fanacht lena blean i mb6itheach eigin. Agus thainig scairt choiligh chuige, trid an iomlan, as cr6 nach raibh i bhfad uaidh. Ach ni raibh Conchur M6r ach ag ligean na ngl6rtha seo isteach ar chluais amhain agus amach ar an chluais eile. Go dearfa, ba bheag ma bhi mothu ar bith aige orthu; ce gur bhinn leis iad gach aon la riamh. Leath bealaigh idir ari Droichead agus a theach fein, thug ~e fa deara an solas beag ag gabMil sios an Mhala Mh6r le luas a bhi as cuimse. Baineadh stad as, agus ghearr se an chrocL cheasta air fein. Cad e an gn6 a bheadh ag aon duine saolta ~e solas, oiche mar seo, agus e chomh geal leis an la? Niorbh fbada gur phill an solas anios an mhala ar ais, go fadalach an iarraidh seo: Choimhead se e ag teach go barr na mala agus ag imeacht sios aris leis an duluas. Leath bealaigh sios, chuaigh se as i dtobainne, agus d'eirigh an duchallan ag scata aosa 6ig ann. "Maise, maise!" ar seisean leis fein. "Nach beag a gciall? Ag sleamhnu ar an Mhala Mh6r. leis an tseandrae sin, agus giota de choinneal mar sholas acu air! A Thiarna, nach meanar doibh!" Bhi craos tine thios ag Triana, ag gabhail isteach d6, agus a shuipear brachain choirce reidh fana choinne ar an bhac. Bhi si fein agus an tseanbhean ag cur dornan miot6g agus stocai garbha i mbeairtin; oir Oiche Nollag Mor a bheadh ann an oiche arna mharach, agus bhi Triana ag gabMil go Baile na Si ar maidin leis an bheairtin sea agus le dornan uibheacha go bhfaigheadh si cUig n6 se de scillingeacha orthu a chuirfeadh thart an Nollaig d6ibh chomh maith is thiocfadh lea. Tui I leadh i gceann coiclse Anagaire Dheanann a gcairde go leir i gCi II Carthaigh agus A:iagaire comhghair– deachas le Conal I Mac Fhionnai le agus a bhean ceile 8rld as Uiniscin, Cill Charthaigh a bhf caoga bliain pasta ar an 23u la Aibrean. Ba mhaith le Coiste Bu Ion Ceoi I na bPaistl, Anagaire, mile bulochas a thabhairt do mhuintir na Rosann, Gaoth Dobhair agus Cloich Ceann Fhaola a thug slntius agus a d' fhreastai I ar an damhsa a bh I acu sa Ray River Inn ta goirid 6 shin. Ta suil ag a chairde go leir nach mbeidh i bhfad go mbeidh Sean Mac Giolla Bhrrde as Anagaire, ata san Ospideal i Leitir Ceanainn, san bhaile. Ta aithne mhaith ar Sheain sa Pharoiste de thairbhe an siopa brea' ata aige, ag an Droichead. Tana leachtai sa Cheard Scoil Loch an luir crlochnaithe anois don tearma seo. Se Diarmaid 6 Ceallachain, na Cea I la Beaga a thug an leacht deirneach ar matamaitic nua-aimseartha Bh f bron mar ar fud Paroi ste Anagaire nuair a chuladar fa bhas Nella( NI Earaile "An Bungalci'' Anagaire a tharla ta goirid 6 shin. Bhl slua mor lena torramh go Seipeal Naomh Mhuire, Realt na Mara, Anagaire. An tAthair Eoghan 6 Colm, Riarthdir, a bhl i mbun an tsearmanais. Deantar comhbhr6n an Phoba I lena daoine muintreach go lear. Ar dheis De go raibh a hanam. Comhghairdeachas le Anna NI Bhaoill ( Aois 11) nlon !Mhanuis Ui Bhaoill agus a bhean as Baile Mhanais An Ceann Caslach a bhain teastas i gcomortos cniotail geansal a bhl a rachtal ag Comhlucht Sunbeam, Corcaigh. Ta Anna ar Scoil Anagaire. Ma ta ... SCEALTAl GRINN agat, cuir chugainn iad. Bronnfar 50p ar an sceal is fearr ar gach eagran de "Ghaeltacht.'' RATAf "GAELTACHT" frld an phost Ai nm ..............., ................ . Seoladh ............................., .............................................. .......................................... D 6 mhr £1.1op D bl. £2.20 £ .......... Ratai speisialta do ordu. mar ''GAELTACHT" Clo Na Rosann, Gaoth Dobhair, · Leitir Ceanainn 1 Tlr Chonaill.