Gaeltacht, 30 Márta 1973

Sean Phaidreacha agus Danta Deir an sean fhocal nach mbionn crothnu ar an Ian mhara go dtraghaidh s i. Bh i me ag meabhru ar seo ar na mallaibh agus thug se i mo chuimhne' an stor seanachas, scealta, danta, agus paidreacha a chuaidh chun na cille leis na sean daoine ata imithe uainn. NI thabharfaidh mE:l maitheamh - anas domh fhein go deo. Nuair a theip orm moran mor den tsaibhreas sin a scrlobh slos Bh( an chaoi orm no nuair a bhl me mo ghasur, bhi an teach s' againne Ian gach oiche, agus an seanachas a bhiodh annsiri. bhf se suimiul. Is doigh da mbiodh taep-thaifideain le fai I 'san am go mbeadh moran de slan. Rinne ar ndoigh, moran scrlobh - neoiri Gaeilge s<fr-(Jbair ag bail id an t-seanachais agus ta muid faoi cumaoinn mhor acu. Maidir leis na sean phaidireacha, agus danta srl., chuimhnigh me fhein ar chuid aca a bhi ag mo mhathair solas na g16ire da h-anam. Seo mar a bhl urnal an scabaill aici. "gCluin sibh me a lucht na scaball, Na deanfaidh failll in bhur gcas, Is trua sin bean gan carad, Na lul ar leaba an bhais. Bhi Muire agus a Mac ag siul amuigh sa la Tharla orthu an pearsa ro·naomhta, Mar bhi' Naomh Seamus ins an Roimh. Shin si do a' s a deas l~imh, Scaball brea na mbrainnsi' 6ir "Ni'I i nduine n·iomparochaidh m' aibid Is a iompar mar is c6ir Na mbeidh seala agam ar a anam ins an ghloir. Mhaighdean na gi le 's a Mhaighfean na Gloire, 's leat a ghnim mo chasoid ar maidin • s trathnona le mo thogai I on t· seachran 's le mo chuir ar an eolas Go poball na h·aithrithe 'nait a sl ltear na deora. Uonann mo chroi le cionn ar an Athair, Si leann mo shui le le gra ar a mhathair. Aibid a fuair mise o Mhuire, Ach guidim sa Dia 's go rabh sl agam ar uair mo bhais. 'San Gheimhreadh nuair a bheadh stoirm no c ontt..iirt c omhair bail e deirfeadh na sean daoini: "Anna m~thair Mhuire, Muire mathair losa, lsibeal mathair Eoin Baiste, An triur sin go rabh idir muid is caill'' No bh ' feidir an paidir seo: 0 a Dhia bheirim m' anam du it Athair Shiorral sabhai I me, l'osa mhic Mhuire brag guf orm. Nuair a thig duine ar amharc thig an phobail ha choir do a ra: Go mbeannal mise pobal De, Go mbeannal pobal rl bhflaitheas De, Agus an da Easbal deag de.mh . Ullughaim ar mo ghluin dheis don ard-dl(, Agus ar an ghluinei le in mo croi' cluinim , Mar shuil 's gosabhlochadhQia m' anam ar leac na bpian. Coiscriu an scabaill a thug mo mhathair ar an phaidir dheas seo a leanas: I n.ainm an Athair a fuair an bhuaidh, An Mhic a d' fhulaing an phian, Spiorad Naomh le nar neartu, An Mhaighdean ghlormhar le nar gcumhdach. Sean·phaidir eile a bhi ag na sean daoini ach nil fhios agam, ce' n 6caid a n·abrochaf ( Go taethiul is doigh: Clrios Mhuire ar mo chrios, Crios na gceithre gcros Crios le nar ceangaladh Criost, Crios ar leigheadh C.riost as. Baisteadh ar mo chrios, faoi mo cheich dheis Nil nduine n-abrochaidh seo uair amhain sa la Nach .bhfeicidh., an Mhaighdean Mhuire uair roimh a bhas. Le cois na bpaidreacha bhi' "danta diaga' acu. Seo cupla dan de chuid mo mhathra: 'Sme an creatur bocht faoi ualach throm, Ar mhead mo pheachal, is aithrighe liom. Aidim, creideamh, De go siorrai', le gra' i mo chrol, le dochas - Thiar ag bun na cyoiche, Glaodham suas, losa Criost go nglaodhaidh tu anuas orm. Bhf an dan seo le cluinnstin minic go leor, ach ta eagla orm nach bhfuil se ro· chruinn agam anois. Is deachar cuimhniu ortha uilig. Ta tine amhain ar lar ar scor ar bith. "luail ,luan, luan an leigh? Luan a mbeadh muid ui Iig fe bhron, Thiocfaidh Mac De agus suidhfidh ar bheinn leic o's cionn Shiol Eabha, Agus sin an ait a mbeidh an cunntas cruaidh Beidh droichead ann comh caol le ribe do chinn. Uaimh Chnoc Fola Seo ceann dena radharcanna is deise ar chosta Dhun na nGall. Uaimh Chnoc Fola. Tig cuairteoiri ci gach aird den Mhor- roinn agus as Mericea gach bliain lee a fheiceail. Ta a Ian dena uaimheanna seo thart ar an chosta agus is cinnte gurbh iad a mheal Ian na milte cuairteoiri' chun na tire lena, gcuma uaigneach doracha. ( Griangraf le buioch'as c5 Micheal S. 6 Gallchoir.) Mlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllfllllllllllllllllllllllllllllllll le Padraig Mac Gairbheith MllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllUllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll Beidh na haingle go cliste anonn 's anal I An dragun thfos 's a chraos le thine Ag suil ca huair a thitfidh tu ann, Tiocfaidh an Mhaighdean Bheannal Crupaidh h·eideadh 's nochtaigh glun. Deirfidh Sf le na Mac i'osa: "Seo na meara nigh do Chneith– neacha, ? ? ? ? ? ? ? ? 7 A's a Mhic na treig me' s me faoi ghruaim. ' Annsin deirfidh losa le na mhathair: 'Bhal a Mhathair gle -gheal tabhair leat an mheid sin ina bhfuil do dhui1 An ..Ai'sling '. a chuala me ar an piosa seo: An codladh sin ata ort a mhathair? NI he ach aisling a mhic Caide an aisling i a mhathair? Go bhfuil tusa le do cheangal, Le cuig ropa chruaidhe cnaibhe, Le do splonadh 's do spoladh Ar bharr na mbeann ard udal thall, Coran splona le dhul fa do chionn t ·Sleaigh nimhe, le dhul frfd do chrol NII 'nduine n-abrochaidh seo trl h ·uaire sa la, Nach rachaidh na bhFlaitheas, 'S nfor eagla do lfreann go deo. Chomhairle i gcomhnal a thug mo mhathair duinn nuair a bhl muid o'g: Na bi' ar tus 's na bl ar deireadh, Na bi' siulach i dtigh an c:ii I, no trom ar shean -fheoi I, Deirim leat 's an sfon-choir, Na bain de dhuine dheileoir. teach ach ni bhfuair an dearathoir a bhf faghta cuireadh chun na cuirime. Chuaidh se go doras thigh na chuirme ar dhruim capaill agus duirt: Mise is mo ghearan ban, 'Sm0r mo scai le teacht fa' n teach, Chuig na cuirme ni'I mo fhailte, 'S measam gur fearr domh, Gan dul isteach, 'S nuair nach maireann fear m'fhai lte Mlle fai lte romham fhein. Annsin bhi an cailin a rabh beirt buachail i ngra lei. Ach an fear a bhfearr lei ni' thiocfadh se ar cuairt ach go hannamh. Bhl an fear eile annsin achan la. Seo mar a duirt sl e. Failte romhat a mhinic a thig, Failte romhat-sa a mhinic nach dtig, Is trua nach dtig minic nach dtig, Leath comh minic le minic a thig. Bhi ortha aca do mhc5ran de na gnath thinnis a bh( ag leanstan do dhaoin( san am. Seo ortha an deideadh Thainig Peadar go Srath Orthlainn, Thainig 1'osa o's a chionn, Claide sin ort a Pheadair, Mo fhiac hail ata tinn. Ortha a bheirim-se duitse a Pheadar, Mas do fhiachai I ata tinn, Gan an ortha ' s an deideadh Bheith go deo ann aon chionn, Bhf sceal beag deas eile ag cir sinn - sear, fa dhilleachtal girsighe a rabh an leas mhathair ag deanamh leath - cheal uirthi i nganfhios do' n athair. Nuair a bheadh bolog nci bo marbh aca (Gnas a bhi ann sa' n am) ni thabhar - faidh d' on di Ileachtach le h· ithe ach na crudhogal. Maidin amhain bhl sf na seasamh sa doras, agus c huir an t-athair ceist uirthi caide an cineal lae a bhi ann. Bae seo an freagra a thug sl, agus ar an bhomaite d' aithin Ag baint leis an phosadh bhl a~ nathan an t·athair go. ra~htar ag deanamh seo i dtolamh ar a mbe61a · leath cheal u1rth1. Suidhe miridtoigh a athair, Suidhe leathan socar, Ach suidhe athair i dtoigh a mhic, Suidhe cumhang corrach. Le cois paidreacha agus danta bhf m6ran eile seanachais a rabh plosa( deasa filiocht ag dul ' leo. Ceann aca seo, an sceal fa' n bheirt dearathoir a bhf iongantach geallamhar ar a chei le. Fuair f ear acu bas, agus go _goirid na dhiaidh sin bh( cuirtm sa Ta an ghaoth anoir 's an fhearthainn aniar, 's gan e ag cur no na thuradh, 'Is iongantach sin arsa an t·athair 'NI h- iongantaighe, e na an bhol6g uili~ a bheith ina crudogri. ar sise. Nil annsin ar ndoigh ach beagan de' n chomhra laghach, shoinneanta a bhl le cluinnstin i dtigh an airm~ail, thart fa scor go leith blian 0 shoin. Is mor an trua nach bhfuil rrios mo de I • , I I C, le fail, le cur i gcro. Ta sui'I agam go dtjoftajcMt *'*-'.... l ~