Gaeltacht, 06 Iúil 1973

AN BHEAN Bhi saor ann fado agus ni raibh aige ach e tein agus a rnhac. La armain ar seisean leis an mhac. ..nach bhfui I aois do phosta agat?'' "Leoga. creidim go bhfuil.'' arsa an mac. "ach nll dul agam bean a fhail i mo shasarnh. ls deacair bean a thoghadh.'' ..Is fior duit, a rnhic.'' arsa an tathair, "ach sllim go dtig I iomsa bean a thoghadh a fh6ireas duit.'' "Maith go leor.'' arsa an mac. "cad e mar thoghadh tu 17', "Ta.'' arsa an tathair. "ta dornan 'caorach ansin, tabhair leat chun an aonaigh iad agus di'ol iad le bean 0g." "Ca rnhead orthu?' ' arsa an mac. "Ta.'' arsa an tathair "biodh na caoirigh agus a luach chun an bhai le Ieat.'' D' im,gh an mac agus na caoirigh leis agus nlor stad se go raibh se ar an aonac~. Thainig cuid mh6r ceannaitheoiri a fhiafrai' de ca mhead a bh( sea. iarraidh ar na caoirigh. Oeireadh seisean i gconal go gcaithfeadh se na caoirigh agus an luach a thabhairt chun an bhai le leis chuig an seanduine trathnooa. Bhitheas ag gairi' faoi agus ag ra nach raibh ann ach cnapan amadan, no gur thainig bean Og fhad leis trathnona nuair a bhi bunas na ndaoine ar shiul chun an bhaile. ··ca mhead ata' tu a iarr~idh ar na caoirigh?' • ar sise. "Caithfidh me na caoirigh agus an luach a bheith chun an bhaile liom.'' ar seisean. D' imigh si' agus niorbh fhada gtr thciinig si arais agus deimheas lei. Thosaigh sl gur lorn sl na caoirigh, cheannaigh sf an olann agus d' imigh an fear 6g chun an bhaile agus na caoiTigh leis agus luach na hollna. "Sin bean a aithneos fear aige, arsa an seanduine;. nuair a inseadh do faoin mhargadh. "Abair lei teacht anseo trathnooa amcirach.• • Th8inig. Bhl mcila oir ag an sean– duine. Thaispean se di e agus d' fhiafraigh di cad e a barui I d6. "Ta,'' ar sise, "gur maith e le chur ina chionn.' • "Dheanfaidh tu gnoithe.' ' arsa an seanduine agus i gceann cupla la p6sadh an lanuin. NI raibh siad i bhfad p0sta g~ thainig sceala anall as Sasana ag iarraidh ar an saor agus ar a mhac gabhai I anonn go ndeanadh siad caislean do fhear uasal a bhl sa ti'r sin. D' imigh an bheirt ag tarraingt ar chuan an bhaid. Bhf bealach fada rornpu. Niorbh fhada gur shui an seanduine ar thaobh an bhealaigh. "Ta me tuirseach ' ar seisean. "NI thig liom a ghabhail nios faide gan duine eigin an bealach a ghiorru dam.'' Chuir an mac an tathair ar a dhroim, ag brath a iompar, ach ba ghoirid gur eirigh se tuirseach den ualach. D' fhill an bheirt acu chun an bhai le. "Cade thug oraibh pilleadh?" arsa an bhean. "Ta.'' arsa an fear, "d' iarr mo athair ormsa an bealach a dheanamh goirid do. Chuir me ar mo dhroim Ei - no nil a fhios agam doigh ar bith ei le leis an bhealach a ghiorru do dhuine - ach ba ghoirid gur eirigh me tuirs– each a iompar agus b' eigean duinn pi lleadh.'' CHLISTE "Oona do dhearcadh.' ' arsa an bhean leis. "lmigi arais ar rnaidin amarach. Nuair a iarrthas d'athair ort an bealach a ghiorni do, tarraing ort ursceal agus lean do go raibh sibh ar an chuan. Ni eireoidh d' athair tuirseach fhad is bheas se ag eisteacht leis an sceal.', Ar maidin la tharna mharach chuaigh siad a mbeirt i gcionn an bhealaigh an dara huair. Niorbh fhada gur iarr an seanduine ar an mhac an bealach a dheanamh goirid do. Thoisigh an mac a scealalocht agus shiul leo go raibh siad ag an chuan agus go deachaigh ar bord. Rinn siad an caislean i Sasana agus nuair a bhi se deanta, nl raibh a leithead ei le sa tlr. Rinne an fear ar leis e arnach na saoir a chur chun bais sa chruth is nach ndeanfadh siad an dara caislean a bheadh incurtha lena cheann fhein. Chuala an seanduine seo. - Sa deireadh thainig an fear uasal fhad leis. "An ndearn tu aon chaislean ariarnh inchurtha leis? ar seisean. "Cha dearn.' ' arsa an sean– duine, "ach san am cheanna nll se gan locht.', "Cad e an locht ata air?'' arsa an fear uasa I. "Seas istigh anseo ag bun an bhalla' • arsa an seanduine, "agus tcifidh tu fein e. Ta barr na binne claon beag crochta; nll se dfreach.', "An teidir sin a leigheas?'' arsa an fear uasaI. "NI bheadh rnoill a leigheas.'' arsa ·an saor da rnbeadh bal I uirlise againn ata agarnsa sa bhai le.'' "Cad e an rud e?'' arsa an ' fear uasal. "Cor in aghaidh an charn agus cam in aghaidh an choir is ainm do,•• arsa an saor. "Cuirfidh me mo ghiolla fa na choinne ar heal rnaidne.' • arsa an fear uasal. "Nil rnaith ar bith duit ann,' • arsa an saor," nl bhfaighidh giolla ar bith e, no duine ar bith ach mo mhacsa is do rnhacsa.' ' "Maith go leor.' ' arsa an fear uasal, agus diarr se ar an da dganach imeacht go hEirinn fa choinne na huirlise. Ar theacht go teach an tsaotr doibh, chuir an bhean failte rompu, "ar chriochnaigh sibh an caislean?'' ar sise. "Chriochnaigh'' arsa a ceile, ach ta locht arnhain air. Chur mo athair anall sinn ag iarraidh ball uirlise a leigheasfadh an locht sin. NI raibh a fhios agamsa a leithead a bheith ann ar chor ar b~. . "Ca hainm ata ar an bhall ata a dhith air,.'• arsa an bhean. "Ta.'' ar seisean, ainm nar chuala mise ariarnh.'' Cor in aghaidh an chairn agus cam in aghaidh an choir. Sa bhomaite d' aithin sise go rabhthas ag brath feall a imirt orthu. . "Ta se sa chofra mh0r ata thuas anseo sa tseomra.' ' ar sise, agus chuaigh sl suas agus bhain an glas den chofra agus d'fhoscail e. "Gabh thusa anios.' • ar sise le mac an tSasanaigh, "agus tOg ani'os 0 thoin an chofra e; is tu is faide sna sciathain.' • Anfos le mac an tSasanaigh agus chrom se sios sa c,hofra a chuartu na huirlise a shtl sea bhe1th ann. Leis sin fein fuair sise greirn dha chos air agus chaith sl isteach sa chofra e. Dhruid sf clar an chofra agus chuir an glas air. "Beidh tu ansin, a oganaigh,'' no go dtara athair mo cheile slan sabhai lte chun an bhai le.', Chuaigh an sceal go Sasana go raibh mac an duine uasal ina phriosunach in Eirinn, agus ligeadh a cheann leis an seanduine. ..Bhl a fhios agarn go dtuigfea mo theachtaireacht.'' ar seisean lena bhanchliabhan nuair a thainig se chun an bhai le. Ans in Iigeadh amach an fear a bhl sa chofra agus d' irnigh se go Sasana. Mairead Anna Nf Ludhog, Scoil Chuirnsithe, Na Gleanntal. MAMAf Ta mo mharnai'-sa lach agus cine'alta agus seimh, 'S blonn si go sior ag obair du inn tein. Ag niochan 'sag iarnail 'sag glanadh an ti, Bornaite nl fhaghann sl o mhaidin go hoi'ch! Ta ar dteachln an-bheag is ar dteaglach an-rnh6r, Ta mise ann agus Anna. Padraig, Nora, Searnas agus Eoin, Agus an cup la sa chliabhan, ach ta siad an· og, Deir Mama( gur cosamhai I I. leis an tsean bhean sa bhrog. Da gcluinte~ an callan bhf 'dtoigh sagainne inne, A leitheid de chaoineadh nior chuala tu riamh. Bh( mo rnhala-sa caillte is ni chuairteochainn e. NI iosfadh Maire an brachan, 'snf olfadh Searnas an tae. Bhl Padraig agus Eoin ag troid fa liathroid. 'S bh( Anna ag caoineadh ag iarraidh milseain. Mhuscai I s( an cupla as thoisigh siad ag beic, A Dhia arsa Mama! tabhair thusa darn foighid! D' oscail sl an doras as diarr orainn bheith arnuigh, Na go dtabharfadh sl an tslat duinn go trom as go tiugh. Siud mu id ui Iig .ina rith sios an bothar. 'Sn( stad rnuid go raibh muid ag doras na scoile. · Bhl rnuid imnioch go leor nuair bhr rnuid teacht na bhaile ar a tri, Ar eagla go mbeadh Marnar mi-shasta Iinn aris. Ach nuair a nocht muid an baile siud chugainn Ina rith, As d• faisc s( gach duine againn le.na crol istigh. An olche sin nuair a bhi muid sa seomra na luighe, I dtratha an rnhean olche d' fhoscail an doras go ciuin. Teannadh ~n teadach orainn as tugadh duinn pog. Mama( dar nd6igh sula dteachaidh sf chun suain. , ~ ·Ein na hEireann Ean feiceaileach agus fiu rnuna bhfeiceann tu e cluinfidh tu e, mar is leir ona ainm ean cal lanach ata ann fosta. Suaimhf1fonn se cuid mh– a ith nuair a bhfonn a nead a th0gail aige. Ta muid tagtha chuig an ean deireanach de chlann an Phreachain seachtar ball ata sa teaghlach seo in Eirinn An Cag Cosdearg, An Fiach Dubh, An Fheannog, An Preachan, An Cag, An Snag Breac agus An Screachdg. Fanann an preachan seo dilis don choill. Is fearr' leis na crainn sealghlasa agus bfonn siad ag brath cuid rnhcir sa Gheirnhre~dh ar dhearcan na Oarach. Tchifidh tu an Screachc)g san Fhomhar agus e ag piocadh na ndearcan, imeoidh se leis an bhia ansin. Togann se poll sa talarnh agus cuireann se na dearcain ann. Nuair a thiocfaidh du-luchair an Gheirnhridh beidh a S.A.C. AN SCREACHOG Carru!as Glandarius J:ay lcin sabhailte. Cuidlonn se fosta le scabadh na ndaracha no ma dht!anann se dearrnad don dearnon fasfaidh se ani'os. I dtus an Earrai~h thig na Screach– ogar le cheile agus caitheann siad tarnall ag toirlocht a chei le. Taobh amuigh den Earrach teann an Screach– og thart ina bpeirt no ina rnbaicle beag. Seans nach bhfaca tu Screach6g riamh, n{I siad le fai I in iarthar na tire na sa tuaisceart ach oiread. Donn ata an tean den chuid is mo ce go rnbi'onn barral gorm ar na heitedga( agus ag eitilt d6 is feidir an toin geal a fheiceai I. Seans go leathnoidh a reirnso lef~s na gcoi 1 lte agus go bhfeicfi~~ ~id ag cur faoi thart orainn go fo1lle. Ta se ar an phreacha'n is doightfla ata againn agus b' fheidir is minte: M.6.M.