Gaeltacht, 16 Féabhra 1973

• GI r ann Ceo 1111111111111111111111111111111111111111111111 1 11111111111111111111 le Tadhg 0 Rabhartaigh llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll!!lllllflll . Alpha agus \ Omega An crith a bhi ar a ghl6r agus an dreach gointe a bhi ai an duine bhocht, chuaigh siad go croi sa ghirseach. Th6g si a humhail den tseanbhall6g agus thug si cupla spleachadh ar an oilean chrannach nach raibh ach fa thuairim cead slat amach 6 chladach an locha, giota beag ni b'fhaide siar. Ba e sin Inis Colman, agus b'ann a bhi c6nai ar Mhac Alastair, an tiarna i dteach ghalanta i measc na gcrann. Thug si thart a haghaidh go fadalach ansin gur dhearc si ar an mhianach a bhi fa mhile n6 mar sin taobh thall di ar thaobh an bhealaigh mh6ir a bhi ag gabhail thart lena teach fein. Bhi inneall ag cur toite sa speir ag beal an mhianaigh sin agus ag tarraingt amach an ghuail a bhiothas a thochailt istigh thiar faoin tsliabh. Bhi earn dubh ann a raibh meid cnocain ann. D'fheadfa a. ra go raibh sraidbhaile beag ann, fosta. No bhi teach an phobail ann; teach an tsagairt; scoil bheag cheann tui a raibh c6nai ar an mhaistreas i bpairt di; teach an Ghreasai Rua; teach Sheimin Bhain, an fear a bhi ag stiuradh an mhianaigh do Mhac Alastair; agus teach Eoin an Droichid, fear a raibh siopa aige agus a raibh a oiread d'eagla ar chuid de na mianachoiri roimhe agus a bhi orthu roimh Mhac Alastair e fein. Bhi sruthan de chuid an tsleibhe ag sileadh anuas faoi dhroichead i l<i'f an tsraidbhaile bhig seo; agus, le cuimhne an te ba shine fan ghleann, nior tugadh mar ainm ar an ait ach Droichead an Mhianaigh; agus, ar na mallaibh, ni rabhthas ag tabhairt aon ainm uirthi ach "An Droichead". Thriomaigh Triona lorg na ndeor da haghaidh le coirneal den stoc a bhi fana muineal. "Cuig phunt ata agat le tabhairt d6 ?" ar sise. "Cuig phunt," ar seisean, ag ligean osna as f ein; "da gcastai a leitheid agam, a run." "Nil sa teach ach leathchor6in," ar sise. "Cuig phunt," arsa an seanduine, athuair; "agus gan a fhios faoi Dhia ca bhfaighfear e. Sin cios bliana a ba cheart a bheith aige o bhi an tSamhain ann. Is i an chead Samhain riamh i a raibh me ar deireadh leis an chios. Cinnte, ni bhfaigheadh se de chroi me a chur amach ar an bhealach mhor anois, i ndiaidh ar thochail me de ghual d6 0 bhi me dha bhliain deag d'aois. Rachaidh me sios, in ainm De; rachaidh me sios direach chuige inniu, agus rachaidh me chun cainte leis. Ba me an mianach6ir ab fhearr a bhi aige le mo Jinn; agus ta a fhios sin aige. Ta me cinnte go dtabharfaidh se spas duinn." "Ti Dia thu, 'athair m6r," ar sise, "ag imeacht !eat sa tsneachta ar a leitheid d'6caid!" "Nil an dara sui sa bhuaile ann, a st6r," arsa an seanduine. "Iarrfaidh me spas go Hile Eoin air. Beidh me fein is do mhathair mhor ag fail an phinsin sin a bhfuiltear ag caint air, beimid a fhail amach anseo i dtus an earraigh, beo slan a bheimid; agus beidh an bh6 ag breith, agus beidh dha uan ar a laghad ag an da chaora, le cuidiu an Ri. Idir gach aon chineal, ba choir go mbeimis abalta na ct'.1ig phunt a thabhairt do fan am a duirt me." "An e do bharuil go dtabharfaidh se go Feile Eoin du inn'?" ar sise. "Is doiligh sin a inse, a run," arsa an seanduine. "Ta se righin agus cadranta, an diulach chinna; ach ina dhiaidh sin, nil a fhios againn cad [ ata Dia a dheanamh. B'theidir gur an t-adh a bheadh orm." "Agus ma dhifiltaionn se, a athair m6r, cad e a dhean– faimid?" "Bhuel, a thaisce, blti me ag smaoineamh air sin, fosta. Nil maith duinn aon phingin a iarraidh ar Eoin an Droichid, agus muid seacht bpunt i bhfiacha aige, mar taimid. Nil fagtha againn ach an bh6 agus an da chaora. Caithfear cuid eigin den c!a chuid acu a dliiol; agus ma theid se go dti sin, creidim gurb iad na caoirigh a chaithfear a dhiol, a run." "Caoirigh na ngasur!" ar sise; agus dearfa gur mh6 a bhi AR LEANSTAN si ag caint lei fein mi leis an tseanduine. "Ba· dhoiligh liom a ndiol, a Thriona," ar seisean; "ach, ma theid crua orainn, is fusa duinn a bheith gan caoirigh na a bheith gan b6. Ach ta duil as Dia agam nach dtig orainn a leitheid a dheanamh ar chor ar bith. An te nach maireann, grasta 6 Dhia air, nior mhaith leis na caoirigh sin a bheith diolta ar an bheirt ghasur; agus ba mh6r an peacadh iad a chaitheamh uainn go saor anois, agus iad ag iompar uan.Nil a fhios agam ce ghlacfadh iad, ach oiread, amach 6 Eoin an Droichid; · agus chan i an phingin is airde a bhearfadh seisean uaidh orthu, go dearfa." An da chaora seo a bhi i gceist ag an tseanduine, d'fhag an t-athair ag an bheirt ghasur iad, ceann an duine, sula bhfuair se Ms. Bhi siad ar an tsliabh os cionn an ti acu, agus cha ndeachaigh la amhain thart 6 cuireadh an t-athair nach ndeachaigh an bheirt ghasur suas, go mall no go luath, a amharc orthu. Bhi dha uan acu an seasur roimhe sin; ach, ce gurbh e mian na ngasur (agus mian a raibh sa teach lena chois sin), na huain sin a choinneail, b'eigean d6ibh scaradh leo in eadan a dtola. .~hi an ghrian ar shiul sios ar chill an tsleibhe thiar, agus -. smuid ag teacht.ar an ghleann, nuair a bhuail Co7'chur M6r ' Mac Giolla De an b6thar go hlnis Colman. Bhl a hata crua air, agus a bhata draighin leis ina dhorn. Chluinfea a choisceim ar an tsneachta shioctha giota maith uait; a.gus tifea gal a anala ag gabhail roimhe. Sheasaigh Triona ag t6in an t!_ agus choimhead si faoina suil e go ndeachaigh se as a hamharc thart an coradh ar an taobh eile den Droichead. Bhi a car ag greadadh ar a cheile, agus bhain si teas na tine amach. MIANACH6IREACHT FAOI CHOIM Foscladh doras theach scoile an Droichid agus rith drong phaisti amach i mullach a cheile sa tsneachta. An callan a thog siad, bhi se thar a bheith go measartha. Bhi an Maistreas i ndiaidh canna milsean a roinnt orthu agus, lena chois sin, bhi si i ndiaidh cead a gcinn a ligean leo go tus na Bliana Uire. Ar an abhar sin, ma bhain siad macalla as an Droichead agus as na beanna thart timpeall, ni raibh an Maistreas c6ir, na aon duine eile ach oiread lei, ina dhiaidh orthu. Bhi meallta sneachta a gcaitheamh go tiubh; agus bhi Eoin an Droichid ina sheasamh, agus marog air, ina dhoras fein, go bhfeiceadh se ce acu a gheobhadh de chroi tailm a bhaint as an cheann iarainn a bhi ar a theach agus ar a shiopa. Ba thrua an te a dheanfadh e,. de shugradh no dairire. Ach ce gur dhian a choinnigh se a shuile dearga ar lucht na meal!, buaileadh an t-iarann as ait eigin nar Ieir do. Siud amach ar an tsraid e agus thart toin an ti, chomh gasta agus thainig leis. Chaithfea gaire a dheanamh faoin mharog a bhi air agus faoi na cosa toirteacha a bhi air. Ach ni raibh aon duine le feiceail aige fa thoin an ti, na thart fan chill, ach oiread. Ar ais aris leis, agus cuil an ainspioraid air. Dar leis an mheid de na scolairi a bhi fan tsraid gurbh fhearr d6ibh a bheith ag bogadh, agus d'imigh siad leo soir agus siar. An meid a thug spleachadh siar thar a ngualainn air, chonaic siad e ag cur thairis mar bheadh gealtan ann, agus an Greasai Rua ina sheasamh ina dhoras fein ag baint suailce as an mhire a bhi air. Stad na gartha agus na gairi ag na paisti, n6 nior mhaith fearg a chur ar Eoin an Droichid. Ba bheag duine sa ghleann nach raibh a ainm ina chuid leabhar; agus ba mhaith a bhi a fhios ag na paisti go mbeadh a muintir ar an daorai leo da mbeadh a thio~.acu ,gurchuir siad corrai_a_!~: _ Chaith mise mo cheirteach ar an talamh Ag failtiu roimhe Maighistir leis fhein An Domhnach roimhe Aoine do mo dhaladh Nior shonnruf me c{iis an phein. Bhog mise suas ar chnoc Chailbhire An dulraidh a' s me fhein mar i gcein D' amharc me ~uas ar anCllroich Cheasta Agus chonnaic me seamail! sa speir. . D' amharc mise slos ar an talamh A's bhi loinnir na greinne san fhear N(I me acht scairt choiligh on chathair I ' f I. ll_ Agus an fai ltiu go 01 san aer. ldir an loinnir a' s na seamail! Bhi an fhuil ina rith leis go fial Bhl amhras fan pheacadh a' s an scainifl Agus cinnteacht fa fhuascai It an t-saoil. Rud a dubhairt Tu. a Mhic le do Mhathair •Se cheannsaigh me a sileadh na ndeor A's a Mhuire na nGras ins na Flaitheas 1 I fh 1 Ta loinnir na greinne san ear. s. Mag Fhlionn. RATAf "GAELTACHT" frld an phost Ainm ................................. Seoladh .••••••.••..••.•••..•..•.•... 03 06 D mhl 55p mhl £1, 1Op bl. £2.20 £ ....•••••• Ratai speisialta do ordu mor ''GAELTACHT• Clo Na Rosann, Gaoth Dobha ir, leitir Ceanainn, Tlr Chonaill. Tuilleadh i gceann coici'se ·~-,--------------. Ta an leabhar le fail 6 Fhoilseach8.in an Rialtais, An Stuara, Ard Oifig · an P.boist. Baile Atha Oiath. Luach' 65·p frfd an pbost. Ma ,ta .. : SCEALTAI GRINN agat, cui r chugainn iad. Bronnfar 50p qr an sceal is fearr ar gach eagran de "Ghaeltac ht.'' Mion-Mhargadh ur ·ohomh·naill I Seamus·0 Searcaigh , , GROSAER, NUACHTOIR, TABHAIRNEOIR Earrai Gr6saera, Milse6gra, Crua-Ea.frai Bainne Paisteartha Ionadaf do Uachtarlan Dhun na nGall ANAGAIRE .ANAGAIRE Guth4n Anagaire 32 GUTHAN: ANAGAIRE 4.