Gaeltacht, 16 Márta 1973

Gaoth Dobhair COMHGHAIRDEAS LE Eibhlin Nie Giolla Bhride, Machaire Chlochair a bhuaidh duais, as pictiuir a rinne si, ar chomortas ar Radio Na Gaeltachta. Is cosllil gur seo an chead duine an– seo a bhuaidh duais ar chom6rtas an Radio. Inion le Sean agus Maire Bean Mhic Giolla Bhride isea i Eibhlin. Bhi triur de chloinn Ui Fhearai as Bun a' Leaca sa bhaiie ar na mallaibh Caitlin as Philadelpia, Meiricea, agus Maire agus Eibhlin as Albain. Bhi siad sa bhaile ar cuairt ar a mathair Peigi a bhi tinn. Ta · an triilr p6sta agus a gclann fasta suas. Ohaith Peadar o Suilleabbain as Brooklyn saoire i nEirinn le goirid. Gaeilgeoir ducbais as Gaillimh is ea Peadar agus ta · se p6sta ar bhean as Gaoth Dobhair. Maire Nie Suibhne as Gabhla. Mearai Bheag mar a thugann na Gaeilgeoiri i mBrooklyn uirthi. Cuis br6in e sceala bais Cathail Mhic Coil as Loch Caol. Bhi se p6sta agus e fein, a bhean agus a theaghlach ina gc6nai i nEdinburgh agus thall ansin a fuair se bas. Ta Niall 6 Gallch6ir as Ard Na gCeapaire ar shim arais go Meiricea. Mac do N6ra Ni Ghallch6ir e; agus do Eoghan 6 Gallch6ir nach maireann Chaith an tSUir Padraigin le Muire saoire goirid ameo ar na mallaibh. Beanrialta de 6rd na Tr6caire i nDroichead an 6ir, Baile Atha Cliath agus is deirfiur i do Eoghan 6 Colla ar an Luinnigh agus do Sbeamus 6 Colla ar an Bhun Bheag. Gnionn pobal Ghaoth Dobhair comh– ghairdeas le Manus o Gallch6ir Brooklyn a cheannaigh teach Ur ar an Oilean Fhada i Meiricea. Mac le Maire Ni Ghallch6ir, agus le Seamus 6 Gallch6ir - nach maireann, as Machaire Loisce is e Manus. Ta se p6sta ar bhean as Oilean Ghabhla agus ta triur cloinne acu. Bhi Manus ina uachtaran ar Chum– ann DhUn na nGall thall i Nua :Eabh– rach ar feadh treimhse fada. Chaith se saoire anseo san Fh6mhar, fan am ar foscladh Seipeal ilr Dhoiri Beaga. Im.ease bunadh Ghaoth. Dobhair thall bhi abhar gairdeachais i Montreal, Cheanada le goirid, nuair a hoimeadh sagart 6g den bhunadh, an tAthair Eamann 6 Caoin. Mac Mhic Neansai Nabla as Oilean Ghabhla e. Bhi Neansai p6sta ar fhear a.s Cill Chainnigh, agus i ina conai i gCeanada le blianta. Ta si fein agus a fearceile marbh anois. Bhi mac diobh ina mhllinte6ir scoile, agus ba e sin athair an tsagairt 6ig. Fuair garuncal an tsagairt bas anseo le goirid, sin e D6nal 6 D6naill as Machaire Chlochair. Ta go leor gaol– tai eile aige anseo, iar-ua chloinn Ui Dh6naill agus chloinn Ui Dhuibhir as na h-oileain. Ta Maire Bean Mhic Fhionnaile imithe as Prospect Place, Brooklyn i ndiaidh nios m6 na ceathra bliain a chaitheamh ann. Bhi moran de bhunadh Ghaoth Dobhair, Na Rosann agus Gort a' Choirce ansin nuair a chuaigh si ann ar dtus ach ta deireadh acu glan amach as an cheanntar anois. B'as oilean Ghabhla Maire o dhuch– as. Inion do Eamann Ban agus Brid Nie Suibhne nach maireann. Ta teach ur ag Maire ar oilean Staten i Nua Eabhrach anois. Guidh– irnid fad saoil agus slainte di. , BAS BHf BRON m6r ar fud par6iste Ghaoth Dobhair nuair a chualadar fa bhas Eamainn Ui Fhearraigh as Mach- aire Gathlan a tharla go toban ar an tseachtain a chuaigh thart. Fear suaimhneach, cairdilll a raibh meas ag 6g agus aosta air, agus chruthaigh siad seo lei1 an tslua m6r a bhi ar a th6rramh go Seipeal Naomh Muire, Na Doin Beaga De Domhnaigh a chuaigh thart agus na dhiaidh sin go Reilig Mhachaire Gathlan. Deantar comhbhr6n an phobail lena dhaoine muinteartha. Ar Dheis De go raibh a anam. BHf BRON m6r ar fud Par6iste Cloich Cheanfhaola, nuair a chualadar fa bhas Mhaiie Bean Nie Aoidh as an Dun Mh6r a tharla ta goirid 6 shin. Bhi sf ceithre sc6r bliain d'aois. Bhi ~ t6rramh go Reilig Naomh p;'lnian ina cheann m6r, a thaispean a ·1eas a bhi uirthf san cheantil.r. Se an tAthair Mac Grenra S.C. a bhf i mbun an tsearmanais. Deantac coinhbhr6n an phobail lena teaghleach. Cuir do chuid eadai chugainn a gus be.db siad • ,,,, FIORGHLAN Anagaire Paddy Thadhg Mac Phaidin Seirbhis Mini-Bus Oiche agus La Gaoth Dobhair agus Glascu Dobhar Guthan: An Run Beag 34 Litir chuig an Eagarthoir Eigse Ghaoth Dobhair a&US an Loighic. Le cupla la casadh seisear orm a ar aghaidh agus dUirt nach raibh nubh cwg bliana caite aca in Ard torthai tabhachtach. Fuair scoJ.aire as Scoil Mihuirei i nGaoth Dobhair. Ard Scoil Mhuire scolaireacht mor D'ofrail me punt don chead duine aca anur<lidh agus nior rinneadh go leor a scriot>htad.h an chiall leis an fhocal callan fa na thaobh. ..corollary," an focal a d'tisaid an Mar sin, i loiibic na sagart, ma tAthair 'Ac Suibhne ag deire Eigse chuireann tu ce1st ta Uimnreacna, Ulad.h in Amharclann Gnaoth Dobharr. gheobnaidh tu freagra fa cha11an, cuir M raibh aoinne des na sco!airi inann amach do ph3.isti agus inseofar den an focal a litriu, ni amhain e a mhin- tSClol Gae1acn gur rud nlil.reach e. iu. Mar sin ta se sotleir nach raibh Fiach scoil a iih.ail i do pharo1sce agus an sagart ag caint le gnath dhaoine is geabadan thu. Ghaoth Doohair, nuair a rinne se D'fhiatra1gh me do Ard Mhaistir na ionsai ar na daoine a bhi ag cur a Ceard Scoi!e ar an chiar ceanna ce gcwd pa1sti amach as an phobal, i mhead scolaire a thainig isteach in gc6ir oideachais. 1969 agus a raibh Mean Teist anur- Thuig mise uaidh go raibh meas aidh aige. Bhi loighic na sagart t6g– mor a1ge ar dhaoine a choinnigh a alach. Do cheist shimpli d'threagar se bpaisti istigh san phar6iste ce go raibh go raibh "LEAR MOR daome ar tud airgeiad aca chun iad a chuir amach na tire, san Sta.it Seirbnfs agus i go scoil c6nai. Mhol se a bprions- bpostanna mar sin, a dtiocJ:aon leo abail. Thuig me uaidh fosta - (nil bui~has a thabhairt do Gnairm Scoile cead ag aoinne radh gur DHOIRT an na Doiri Beaga." Labhair se toe.la tAthair 'Ac Suibhne aon rud, mar eile fosta ach is i nGaeilge a labhair seanfaid:h se e) - go raibh an coroll- se agus ni raibh ciall ar bith reasilnta ary de sin fior. Sin an focal a le baint asta. d'usaid se, ni 'comhthoradh na 'Iar- ·An "lear m6r" daoine a bhfuil post– m~.' Is i'ud a bhain JlllSe as sin go anna i&ca san Stat Serrbhis; is e an raibh dimheas aige ar dhaoine ll chuir uimhir iomlan na seisear. Ni raibh a gcuid paisti amach as an phobal 'na baint na pairt a& an choras Gairm oid– scoile. Labhair se go Mirithe ar lucht el!.ohais le na postanna seo. ba 6 an gheab agus caithfidh baint as sin abhair acadllla a fuair siad na post– go raibh se ag tagairt de dhreaIJl ana- anna. Thainig athair duine amhain bheag ac fad. aca go dti an Ghamn Scoil agus dUirt An mh6rohuid de na daoine a chuir- se go raibh an coras teagaisc, a fuair eann amach ll gcuid paistf, ni abrann a inion isteach san Stat Sheirbhis, dha siad focal. Lena ngniomh tugann siad cbead bliain as data. Mar sin, b'e1g– le tuigblheal gur beag meas ata aca ar ean an c6ras sin a chriochnadh, an an oideachas a chuirtear ar fail san CUrSCl a chuir ar ceal agus ni bhfuair phar6ist.. aoinne isteach san Stat Shcirbhfs 6 Ach ta roinnt ~gainn nach bhfuil shin. sasta geilleadh do chuir i gceill na Ach na silfeadh aoinne go bhfuil hEaglaise agus udaraisi eile agus smaointe ·agus beartaiocht an Athaif d'oibir muid chun all d3. scoil a chur 'Ac Suibhne mfioigh.ciilil. Nior dhuirt le cheile n6 scoilphobail a fhail. Mas me sin. Ta a gciall fein leo ach fios deire ar mbuiochais na lucht an a bheith agat ce'n reamhleagan na gheab a thabh~rt orainn os coinne bun-phrionsabail ata ar a gclll. Ach strainsearai 6 gaoh aird don tfr. na bigi ag drCim le loighic na reaslin bhearfllidh le feiscint dibh ce'n fath de shOrt ar bith. Go hairithe 6 dhuinc go bhfuil cumhacht ag an Eaglais san ar bi.th a shilllfas isteach. go cruinniu Ghaeltacht. tuismitheoirf agus bheireas dushlan na Ag miniu ceann des na fathanna a bhfear a gcuid FEARULACHT a chuireann na d.aoine amach a bpaisti, chruth11.dh I Ma theann fear ag cruin– dubhairt me ar Radi6 na Gaeltachta, niu tuismitheoiri, shilfinn go bhfuil se go raibh dualgas ar tb.uismitheoiri an ag dearbhadh go bhfuil a chuid fear– rud is feidif leo a dheanamh da bp3.is - ulacht cruthaithe aige. An sfieann ti. I gcursai oideachais, feachann siad aoinne go raibh air glaoch ar fhear na ar na torthai. D'fiafraigh me don comharsan na , ruagaire reatha eigin Athair 'Ac Suibhne ce mhead des na eile? paisti, a ~hainig isteach in Ard Scoil Ta mo bharilil fein agam fa bhun Mhuire in 1967 a d'fhag in 1972 agus phrionsabal na hEaglaise fa oideachas i On6racha san Ard . Teist aca; ce nGaoth Doblulir. An bhfuil se sasta mhead a raibh pas aca. iad a phlC go poibli i scriobhneoireacht Se'n freagra a thug a,n sagart na gur - ni le caint ar radio na · ar ardan, chuir mo cheist a ghain e. (Nfor ait a dtug se breith go pearsanta ar dhuirt mise mo smaointe '-- nar chuir dhaoine uair amhain r6-mhinic.? ae na tuismitheoiri ag gairi !) Lean se Seamus 6 Colla, Bingo An Odochain Leith Comihghairdeacbas loo !ICO leana.s a bhain duaiseanna ag an Bhingo ar an Cl;tlochan Liath ofohe Dhomhnaigh a chuaigh thart. Maire Nie Ambalaf, Dobhar Brfd Nf Bhloscaidh, Gaotb Dobhair. Padraig Mac Suibhne, Loch an Iuir. Tomas 6 Meallaigh, Litir Mac a' Bhaird (dha uair) Seosamh 6 Fearraigh, Croicbli. Seamus o Domhnaill, Cuimin. Mairtfn 6 Grianna, Gort a' Choirce. D6nal Mac Cnamhsf, . Boan Uf Uistin, Oeen– dra £30 Padraig o Domhnaill, Na Brocaigh. Toirealach o Breaslain, An Cloch3.n Liath. Peadar Mac Grianna, Loch an Iuir. Maire Ni Dhochartaigh, An Clochan Liath £50 An Bun Beag. An tAthair 0 Straidheain BHf BR6N m6r ar muintir na par- 6iste 6 chualadar go bhfuil an tAthair 6 Straithe3.in imithe go dtf na Gleann– taf mar Sh6iplfneach ansin. Comh maitb le bbeith ina Sheiplin– each i nGort a' Cboirce, ghlac se suim mb6r ag cuidiu leis an aos 6g san pharOiste, ag bunu caitheadh aimsire d6ibh, agus ta siad iontach bufoch do as an Ohair cruaigh ata deanta aige. Beidh cuimhne air mar s:bagart catthanacb oar sparail e fein ag amh– arc i ndiaidh a phobail 6 thainig se ina measc i 1967 6 Oilean Thoraigh Ta swl ag r# chaµ'de go leir gCloich ChC81mfhad1 go mbeiru gach rath air. ina phoat ur 'sn. Gleannta£.