Ba Protastúnaigh na chéad Ghallchóirigh a tháinig go Rann na Feirste.

Fad: 00:00:55 Éist

---

A mháthair mhór as Inis Meáin. Fuair a athair mór bás i nGlaschú, ní raibh aithne ag Éamonn air ariamh. Ní raibh airgead ar bith ag a máthair mór, cur síos ar mar a shaothraigh sí airgead. Bhí a athair beag san am agus lá amháin chonaic sé taibhse, fuair sí an sagart agus mar fuair sé réitigh leis an taibhse ach dúirt sé léi nach dtiocfadh léi obair níos mó.

Fad: 00:04:22 Éist

---

Rásaí capaill in Sydney, An Astráil agus scéal an údais. Ba rógaire ceart a bhí san údas ach bhí drochdheireadh air nuair a fuarthas crochta é.

Fad: 00:12:27 Éist

---

D’imigh sé go hAlbain lena athair nuair a bhí sé 14 bliana d’aois, d’fhoghlaim sé a cheird ansin, tógálaí bloc. I ndiaidh cúpla bliain i nGlaschú chuaigh sé síos go Londain, an áit ar chaith sé seacht mbliana ag obair. Bhí Londain go breá agus bhí sé ina chónaí le fear as Ailt an Chorráin. Na fir a casadh air agus a d’oibir leis.

Fad: 00:02:05 Éist

---

Cur síos ar na blianta inár tógadh a uncail Seosamh, Dónalll agus na fir eile lena gcur sa phríosún. Nuair a fuair Dónalll amach as an phríosún, casadh sáirsint in Anagaire air a d’inis do gur dearnadh spídeoireacht air.

Fad: 00:01:50 Éist

---

Siolpach Ó Baoighill – bhí cúpla céad punt ar a chloigeann. Chuaigh sé chuig an bhéarbóir, tháinig fear air agus bhain sé an chloigeann den tSiolpach.

Fad: 00:01:55 Éist

---

Cé gur rugadh agus tógadh Éamonn i nGlaschú, phill an teaghlach an teaghlach na bhaile go Rann na Feirste ar feadh bliain nó dhó nuair a thosaigh an dara cogadh mór. Chuaigh Éamonn na scoile ansin.

Fad: 00:00:32 Éist

---

Tógadh Éamonn sna Gorbals i nGlaschú agus déanann sé cur síos maith ar a chuimhní ar a óige. Ní dheachaigh Éamonn na scoile go raibh sé 6 bliana d’aois.

Fad: 00:02:34 Éist

---

Tógadh Éamonn sna Gorbals i nGlaschú, bhí léir Éireannaigh ann san am agus bhí dúil aige ansin. A chuimhní ar seo. Bhí leabhar ag a mháthair le earraí na seachtaine air, dhíoladh sí ar a son ag deireadh na seachtaine. Bhí na Gorbals garbh go leor in amanna. An tithíocht a bhí acu, ina gcónaí in Norfolk Street a bhí siad. Bhí taibhse sa teach ar chónaigh siad ann i Norfolk Street.

Fad: 00:08:10 Éist

---

A chuimhne ar Ghlaschú agus ag éirí aníos ansin. Scéal faoin fhear as Rann na Feirste a chuaigh isteach go teach tabhairne Carey ach ní thugadh siad deoch ar bith do.

Fad: 00:02:58 Éist

---

Bhog siad go Rann na Feirste nuair a bhris an cogadh amach thall in 1939 ar feadh bliana. Rann na Feirste san am sin, Gaeilge uilig a bhí ann. Níl an Ghaeilge chomh maith sin anois.

Fad: 00:02:51 Éist

---

Píosa de scéal faoin am a scaoil Páidí Mhícheáil Áirt Ó Domhnaill James Carey ar bhád agus iad ar a mbealach na hAifrice.

Fad: 00:02:03 Éist

---

Scéal Eoghain Pháidí Ó Domhnaill as Rann na Feirste.

Fad: 00:02:09 Éist

---

Scéal iomlán agus cruinn faoin eisreachtach (outlaw) Ned Kelly. Ba as Tiobráid Árainn athair Ned Kelly (John Kelly) agus cuireadh go Tasmania é na phríosúin (Van Demon’s Land) nuair a cúisíodh é as fear a scaoileadh. Fuair sé seacht mbliana príosúntacht. Tógadh Ned san Astráil agus cuireadh na phríosúin é agus a uncail as a bheith ag gadaíocht ainmhithe. Fuair Ned trí mhí sa phríosún as beithíoch a ghoid. Nuair a fuair sé amach as an phríosún, ghoid sé féin agus cúpla fear eile deich míle punta as banc. Fuair a mháthair trí bliana sa phríosún as a bheith ag déanamh poitín.

Fad: 00:11:46 Éist

---

Chuaigh Ned agus a dheartháir agus beirt fhear eile chun donais ar fad nuair a a cuireadh a mháthair na phríosúin. Cuireadh duais de ocht míle punta ar chloigeann Ned agus ní raibh ann ach ceist ama ar c’uair a bheirtí orthu. Dhúnmharaigh comrádaithe Ned fear darbh ainm Sherritt mar gur spídeoir a bhí ann. Tháinig an tóir ar Ned agus a chuid comrádaithe agus i ndiaidh uaireanna fada dá scaoileadh, loiteadh Ned agus cuireadh na phríosúin e. Fuarthas an triúr eile ina luí marbh mar gur ghlac siad nimh nuair a tháinig an teannadh orthu. Daoradh Ned Lekky chun báis in 1880 agus b’iad na focail deireannach a dúirt sé ná “Such Is Life”.

Fad: 00:17:28 Éist

---

Chuaigh sé as Londain go dtí an Nua Shéalainn agus chaith sé dhá bhliain agus ceathrú ag obair ansin. Níor thaitin an áit ná dóigh na ndaoine leis.

Fad: 00:01:48 Éist

---

Phill sé go Glaschú agus as sin chuaigh sé ar ais go Londain ag obair ar feadh cúpla mí sular imigh sé na hAstráile. Chaith sé dha scór bliain san Astráil.

Fad: 00:02:45 Éist

---

Ghlac an turas go dtí an Nua Shéalainn 6 seachtaine ar an bhád agus ghac an turas na hAstráile mí. Bhí sé ina chónaí in Sydney agus bhíodh se ag obair in Perth agus cathracha eile. Níor cheannaigh sé teach, arasán a bhí aige, bhí sé díol £5 sa tseachtain. Obair thógála is mó a bhí sé ag déanamh. Bhí cuid mhór Éireannaigh thall ansin fosta. Choinnigh Éamonn a chuid Gaeilge cé nach raibh duine ar bith ina chuideachta a raibh Gaeilge acu.

Fad: 00:07:02 Éist

---

D’fhág sé an Astráil in 1994 agus níor phill sé ó shin. Chaith sé am galánta ansin, tír dheas a bhí inti. Bhí turas breá as an Astráil agus tíortha deasa le feiceáil ar an bhealach. Cheannaigh se an baile atá aige anois nuair a phill sé na bhaile.

Fad: 00:02:37 Éist

---

An príosún ar oilean Norfolk – an príosún ina raibh na hÉireannaigh uilig. Bhris Barney Duffy amach as an phríosún agus chónaigh sé i gcrann ar feadh seacht mbliana sular beireadh air arís, ní raibh dóigh na bealach ar bith ón oileán. Daoradh chun báis é agus deir Éamonn gur as Anagaire Barney ó dhúchas. Dúirt Barney leo nach mbeadh ádh ar bith orthu agus cúpla lá i ndiaidh sin, bádh an fear a bheir air. Chonaic Éamonn, é fein an crann ina raibh sé ina chónaí. Oileán Norfolk, An Astráil.

Fad: 00:06:17 Éist

---

Seanchas a theaghlaigh. Clann Fheidhleimidh Mhic Grianna, Rann an Feirste. B’iad a chuid uncail, Seosamh, Séamus agus Dónalll Mac Grianna (scríbhneoirí clúiteacha Rann an Feirste). Bhí siad sna hÓglaigh, tógadh agus cuireadh na phríosúin iad. Chaith siad dhá bhliain sa phríosún ar an Droichead Nua.

Fad: 00:02:40 Éist

---

Scéal faoi a ghar-athair mór Éamonn Mac Grianna a bhí ag dul ar aghaidh le bheith sna sagairt ach d’fhág sé iad. Chuaigh sé go Meiriceá agus chonaic fear as Gaoth Dobhair é lá amháin ag léamh Aifrinn. Níor mhian leis fios a ghnoithe a bheith ag achan duine – “ná lig an cat amach as an mála”.

Fad: 00:01:28 Éist

---

Deir sé focail as amhráin a chum a chuid uncail Séamus agus Seosamh Mac Grianna.

Fad: 00:01:18 Éist

---

Dáin / Amhráin a d’aistrigh Séamus agus Seosamh mac Grianna “An Drúcht Ghael Cheo” a d’aistrigh Séamus Mac Grianna – “The Foggy Dew”. “Believe Me, if All Those Endearing Young Charms” a d’aistrigh Seosamh.

Fad: 00:01:45 Éist

---

Seanfhear a bhí ina chónaí trasna uaidh a chum amhráin. Méilte Cheann Dubhrann, an sean ainm a bhí ar Éirinn.

Fad: 00:01:16 Éist

---

Scéalta óna athair mór; scéalta fiannaíochta: ceann faoi Dhiarmad agus ceann faoi fhear a bhí amuigh ag siúl agus casadh beirt fhear air; fear groímhúil agus fear eile a bhí gráifleach suarach, scéal Mhac Cába, an cearrbhach agus an bás.

Fad: 00:07:02 Éist

---

Scéal eile a fuair sé óna aintín Annie Bhán – “An Fear Beag Ribeach Rua”. Tá leabhar foilsithe de chuid scéalta Annie Bháin.

Fad: 00:08:06 Éist

---

Scéal eile darbh ainm “Seinneaid agus Seonaí” – scéal eile de chuid Annie Bháin.

Fad: 00:06:26 Éist

---

Caitheamh aimsire – ghlac se páirt i gcomórtas ceoil, ceilidh agus araile. Chaith se mí i nGort an Choirce ar Choláiste Uladh.

Fad: 00:03:12 Éist

---