Leac Aifrinn: Scrios saighdiúirí Chromwell an séipéal agus bhí “Leac an Aifrinn” ag taobh na reilige, an áit a léití an tAifreann in am na bpéindlithe.

Fad: 00:01:00 Éist

---

Sean chlocha / leaca atá ag taobh na reilige i Míobhaigh, cloch ála (wishing stone) ach goideadh í. Tá leac eile, Leac na bPingeacha, an áit a ndíoltaí oirrtheáil le tórramh. Dhíoladh daoine airgead i dtithe faire le cuidiú leis an teaghlach costas an tórraimh a dhíol ach sa deireadh thosaigh an t-airgead ag dul chuig an tsagairt.

Fad: 00:03:33 Éist

---

Iarsmaí ón Sean saol: Pota Óir – deirtear sa tseanchas go bhfuil pota óir curtha sa bhinn i dtaobh an tséipéil ach níl sé le fáil ag duine ar bith. Thug an cóiste seandálaí amach le hamharc ar an reilig am amháin agus bhí sé iontach costasach.

Fad: 00:06:58 Éist

---

Shuigh sé scrúdú le dul sna gardaí in Eanáir 1966. Traenáil i dTeampall Mór ar feadh 18 seachtainí sular thosaigh sé ag obair i mBaile Átha Cliath ar Sráid Chaoimhín. Bhí 25 ina rang san am agus bhí an traenáil docht. Bhí Baile Átha Cliath breá sábháilte san am sin.

Fad: 00:07:38 Éist

---

Scéal maith faoin am a chur gadaí ceann trasna ar Dhonnchadh agus a chara ar Shráid Thomáis.

Fad: 00:03:16 Éist

---

Scoil Mhíobhaí: ní raibh Gaeilge ar bith ag Donnchadh nuair a chuaigh sé na scoile agus ní bhfuair sé puntaí na scoile ar feadh cúpla bliain.

Fad: 00:03:14 Éist

---

Bhí sé ag fíodóireacht in Mc Nutts ar na Dúnaibh ar feadh trí bliana. Bhí scaifte breá ag obair ansin agus bhí obair chrua ann. Ag obair ar seol a bhí sé agus ag obair de réir an phíosa a bhíodh siad. Bhí pá de £8 - £12. Bhíodh sé ag caitheamh sealanna ag obair fá Óstán Ros na Binne ag giollacht dona galfairí gach samhradh fosta.

Fad: 00:03:20 Éist

---

Pósadh in 1969 é agus bhog siad go Baile Shéamais Dhuibh (Ballyjamesduff) i gCo. An Chabháin in 1972 nuair a rugadh an chéad leanbh ach níor ghlac sé mórán leis an tír. Chaith sé 6 bliana ansin. Phill sé na bhaile a chónaí ar na Dúnaibh i 1978 agus d’obair tamall in Óstán Ros na Binne.

Fad: 00:06:04 Éist

---

Chuaigh sé féin ar an cheardscoil i mBaile na nGallóglach ar feadh dhá bhliain. Bhí gach rud déanta i mBéarla ansin, ní raibh meas ar bith ar an Ghaeilge. Bhain sé sult as a am caite ansin.

Fad: 00:03:11 Éist

---

Reiligí: Ní raibh mórán reiligí san áit san am ar tógadh an reilig sa 10ú haois. Tosaíodh a chur coirp ann agus thugtaí coirp as Fánaid. Shiúladh siad trasna an chnoic agus dhéanadh ligtí scíth ar an bhealach, anois tugtar Leac na gConóir ar an áit agus Cnoc na Marbh a tugtar ar an chnoc.

Fad: 00:02:53 Éist

---

Coirnéal sa reilig ina gcuirtí páistí gan baisteadh agus páistí le mná nach raibh pósta, chuirtí iadsan i lár na hoíche. Bhunaigh lucht na nDúnaibh cóiste agus fuair siad cuidiú ó MFG agus Údarás na Gaeltachta leis an reilig a ghlanadh agus í a chur in ord, sin in 1996.

Fad: 00:05:08 Éist

---

Reiligí: Ba ghnách leis na daoine málaí créafóige a iompar leo lá tórraimh mar nach raibh mórán doimhne créafóige san uaigh.

Fad: 00:00:52 Éist

---

Fear an Gheafta: deirtear nuair a chuirtear corp sa reilig go gcaitheann an té sin fanacht ag geafta na reilige go gcuirfear an chéad duine eile. Fuair Donnchadh é féin scanradh oíche amháin agus é istigh sa reilig.

Fad: 00:03:13 Éist

---

An Chros Mhór atá i lár na reilige – sin an áit ar thit an asal don tríú huair. Ba ansin a shocair Colm Cille a shéipéal a thógáil. Léitear Aifreann ansin gach bliain ar an 15 Lúnasa ó 1996, sin Lá Fhéile Muire.

Fad: 00:03:02 Éist

---

Na tuamaí sa reilig – an leac tuama is sine, 1796, Mc Elhinney an t-ainm atá air. Tá léir ainmneacha eile ansin fosta: Ó Gallchóir, ó Buidhe, Mac Lochlainn agus araile.

Fad: 00:03:16 Éist

---

Rugadh Donnchadh i bhFánaid agus bhog an teaghlach go Cluain tSalach nuair a bhí Donnchadh sé mbliana. Tógálaí bád a bhí ina athair agus ba ghnách leis rámhaíocht i gcurach anall an bháigh na nDúnaibh mar go raibh sé ag obair sa bhádchlós ar na Dúnaibh, sin an fáth a bhog siad.

Fad: 00:02:06 Éist

---

Seanchas an teaghlaigh: bhí dhá chloigeann déag i dteaghlach a athair agus d’imigh go leor acu go Meiriceá, Sasana, Albain agus an Astráil agus níor phill cuid acu na bhaile ariamh. Rugadh a athair in 1910.

Fad: 00:07:15 Éist

---

Na Naoimh: Sean reilig Mhíobhaigh agus seanchas an tséipéil bhig a thóg Colm Cille sa 7ú haois. Tháinig sé trasna an chnoic ar asal agus thit an asal trí huaire. Tógadh cros sna trí háiteanna ar thit sí agus tá na crosa le feiceáil go fóill. Tógadh séipéal adhmaid in am Cholm Cille agus deirtear gur sa 10ú haois a tógadh an ceann cloiche. Tá na ballóga le feiceáil go fóill. Tá fuinneog ar an taobh thoir ina soilsíonn an ghrian isteach air ar an lá is faide sa bhliain.

Fad: 00:03:56 Éist

---

Logainmneacha: Míobhaigh, Ros na binne, Trá na Rosa,

Fad: 00:00:40 Éist

---

Caitheamh Aimsire: na bannaí ceoil macasamhail “Na Dubliners” ag buaileadh, bhí craic ar dóigh ansin. D’fhaightí ticéid saor in aisce ag damhsaí na mbannaí móra. Ní raibh mórán airgid acu, ní raibh an pá maith sna Gardaí. In amanna, théadh siad ag cluichí peile corr uair.

Fad: 00:05:14 Éist

---