An leagan amach a bhí ar an teach inár tógadh í – tine ar an teallach agus leaba sa chistin, “Open House” a bhí ann agus bhí fáilte roimh gach duine, bhíodh an lucht siúil go minic ar cuairt acu.

Fad: 00:03:52 Éist

---

Nuair a cuireadh leictreachas sna tithe, ní raibh sé aici sa teach gur pósadh í mar go raibh eagla ar a haintín roimhe agus ní chuireadh sí sa teach é.

Fad: 00:01:10 Éist

---

Cniotáil – thosaigh sí ag cniotáil nuair a bhí sí 11 bliana d’aois. D’fhoghlaim sí óna haintín. Dhíoladh sí miotóga le Mc Devitts agus le Campbells.

Fad: 00:03:00 Éist

---

Bhácáil sí cuid mhór aráin fosta – “fistful of this and a handful of that”.

Fad: 00:01:38 Éist

---

Tá cuntas iontach maith ag Nan ar an saol mar a bhí agus cruinneas ar an bhia agus béilí a bhíodh acu. Mar a bhí dhá bhéile preátaí ag cuid mhór teaghlaigh agus bhain siad tromlach a gcuid bí as a dtalamh féin, preátaí agus glasraí.

Fad: 00:02:15 Éist

---

Poitín: Úsáideadh go minic é le pianta cnámh a leigheas.

Fad: 00:00:54 Éist

---

Iascaireacht: bhí beagán beag iascaireachta a dhéanamh sa cheantar agus cuid mhór póitseáil. Bhí imirce fairsing agus go minic d’imigh na slóite gan pilleadh.

Fad: 00:02:24 Éist

---

Lá aonaigh – bhíodh sí ag fanacht go mór leis agus d’fhaigheadh siad lá saor ón scoil. Bhíodh stainníní go leor ar an bhaile agus díol agus céannacht go leor. A cuimhne ar an “delph man” agus na carachtair uilig a bhíodh ann. Bhí damhsa i gcónaí oíche an lae aonaigh.

Fad: 00:06:26 Éist

---

Bhí siopa ag a huncail agus thugadh siad a gcuid cóipleabhar folamh do, dhéanadh seisean “pokes” astu. Thugadh sé cúpla milseán dóibh ach ní bhfuair siad milseáin ró-mhinic.

Fad: 00:01:23 Éist

---

Mar a ainmníodh na mic sna teaghlaigh agus thugtaí an t-ainm céanna leis an athair ar an mac is sine fadó agus acusan a d’fhágtaí an feirm.

Fad: 00:01:30 Éist

---

Lá a pósta: pósadh iad ar leath a ndiaidh a hocht ar maidin agus chuaigh an baicle beag isteach in Óstán fá choinne bricfeasta. Go minic ní théadh do mhuintir ag an pósadh. Thugadh an lanúin cuairt ar na comharsan agus go minic ní bheadh mí na meala ar bith acu. Théadh corr chúpla go Baile Átha Cliath ar feadh cúpla lá. Bhí nós ag daoine na háite seo lá na bainse a chaitheadh i mBaile Dhún na nGall.

Fad: 00:05:40 Éist

---

Scoil Tully Mór – múinteoir amháin a bhí ann. Bhí sí sé mbliana d’aois nuair a chuaigh sí na scoile. A cuimhne ar a ham ar an scoil. Bhíodh móin le tabhairt na scoile acu. Cé go raibh Nan maith ar an scoil, bhuaileadh an máistreás cuid mhór uirthi cionn as go mbíodh sí ag gáire ar fad.

Fad: 00:04:36 Éist

---

Ní raibh mórán Gaeilge a labhairt sa cheantar in Ard an Rátha – cibé a bhí aici, d’fhoghlaim sí ar an scoil í. In 1937 bhí scéim béaloidis a bunaíodh sna scoileanna agus insíonn Nan scéal a scríobh sí féin a fuarthas sa leabharlann in Leitir Ceanainn ina dhiaidh sin.

Fad: 00:03:20 Éist

---

An obair a bhíodh le déanamh aici. Móin, féir, ag cur tuí. Fuair a máthair bás go hóg agus tógadh lena uncail agus lena haintín ar fheirm beag í. Bhí siad iontach maith di. Phós a hathair dona dara huair agus bhí teaghlach eile acu.

Fad: 00:02:29 Éist

---

Bhí airgead gann san am. Rinne sí dosaen miotóg ar leath choróin i rith an chogaidh. Ba “work to rule” uilig a bhí ina saol agus deir sí nach raibh daoine go cráifeach agus mar a deirtear.

Fad: 00:04:16 Éist

---

Sean nósanna agus gnásanna i dtithe faire. Stoptaí an chlog ar an toirt nuair a d’fhaigheadh an duine bás. Mná caointe, ag dódh na leapa. Scríobhann Nan cuid mhór dena scéalta seo agus tá a cuid ábhair i gceann a chéile aici.

Fad: 00:06:17 Éist

---

An chéad chomaoineach: a cuimhne ar an lá sin. Fuair sí scilling amháin an lá sin.

Fad: 00:03:14 Éist

---

Scéal beag faoi chleamhnas. Is minic a roghnaíodh máthair an fhir bean chéile dó cé acu a d’aontaíodh sé féin nó nach n-aontaíodh.

Fad: 00:01:55 Éist

---

Tobair Bheannaithe: Tobar an Dúin, St. Catherines in Béal Átha Seanaidh. Bhíodh turais déanta ag na tobair seo agus chreid na daoine go mór iontu.

Fad: 00:01:46 Éist

---

Daoine a raibh leigheas acu: “an 7ú mac den 7ú mac”. “Tachrán rugtha i ndiaidh bás a athar, leigheas don “foul mouth”. “Mc Cahill’s blood” do deir (shingles (ní raibh seo ach ag na fir sna clainn seo)). Tharla breith clainne sa bhaile i gcónaí, is iomaí uair nach raibh bean cabhrach fiú le fáil agus chaitheadh comharsa cuidiú a thabhairt. Go minic níor ghéill sagairt go bhféadfadh gnáth dhuine míorúilt a bheith acu. Go minic chaitheadh siad geilleadh go raibh sé fíor.

Fad: 00:05:35 Éist

---

Eolas cruinn ar leigheaseanna agus luibheanna agus cuid acu atá pisreogach go leor. Úsáideadh luibheanna níos mó ná bhí daoine ag obair an talamh níos mó in san am agus bhí daoine i bhfad níos eolaigh ar luibheanna. Ina chuideachta sin, ní raibh leathchoráin ag mórán leis an dochtúir a dhíol. Insíonn sí leigheasanna do: Bruicíneach (measles), plucamas (mumps), triuch (whooping cough), deilgneach (chicken pox), sceadamán nimhneach (sore throats), faithní (warts). Faithní (warts): scéalta beaga faoi leigheas na warts – cuid acu pisreogach Lomairt leapa (bed sore): leigheas eile nuair a bhaintí turtóg agus chuirtí faoin leaba é. Gága ar na lámha: bhí leigheas ann ligh an mhadaidh.

Fad: 00:13:13 Éist

---

Leigheas eile do faithní: Muiceoil a chur air thar oíche. Taom titimis (epileptic fit), leigheas a bhí ar sin ná rud ar bith nach dtiocfaidh a chuntas a chaitheadh thar an duine sin (cosúil le gaineamh, siúcra, rís, araile) Báchrán leis an fhuil a choinneáil glan.

Fad: 00:02:58 Éist

---

An Nollaig, ní raibh mórán iomrá air in am Nan ach amháin an troscadh a bhí le déanamh acu.

Fad: 00:01:24 Éist

---

Mar a bhíodh cúrsaí ag am na Nollag – ní raibh iomrá ar bith ar chártaí Nollag nó ar bhronntanais. Thugadh Nan agus a teaghlach preátaí agus glasraí agus mar sin do dhaoine a bhí níos boichte ag am na Nollag.

Fad: 00:05:57 Éist

---

Daoine a fuair comharthaí báis. Fear a bhí ag siúl na bhaile oíche amháin a dúirt go raibh a dheirfiúr ag siúl píosa den bhealach leis ach sin an oíche a fuair sí bás in Meiriceá.

Fad: 00:02:06 Éist

---

Sagairt mhíorúilteach a chreid daoine a bhí ábalta daoine a leigheas.

Fad: 00:00:48 Éist

---

A cúlra – rugadh Nan i bparóiste Leitir Mhic an Bhaird agus chónaí sí ansin i mbaile a máthar ar feadh cúpla mí go dtí go raibh teach tógtha ag a hathair in Tully Beg, Kentucky in Ard an Rátha.

Fad: 00:03:57 Éist

---

Logainmneacha - Beagh: deir Nan go bhfuair an baile fearainn a ainm as “beech trees” a bhí ann fadó.

Fad: 00:00:55 Éist

---

Teach airneáin na “rakers” – d’éist Nan le cuid mhór scéalta faoi shióga agus faoi phisreoga. Insíonn sí cúpla ceann a thig lena cuimhne, “bean a thiontaigh isteach i ngiorria”.

Fad: 00:02:32 Éist

---

Tá léir scéalta cruinnithe ó Nan cheana agus foilsíodh ailt a scríobh sí faoi ábhair áirithe i leabhar a thagann amach go bliantúil in Ard an Rátha. Chuir sí na píosa sin uilig le chéile i leabhar amháin dá clann.

Fad: 00:00:57 Éist

---

Scéal greannmhar faoi cheárta an ghabha agus mar áit a chastaí na fir ar a chéile ansin.

Fad: 00:04:21 Éist

---

Damhsaí san am – bhí siad costasach san am, “4 penny hop”. Chuaigh an costas suas ansin go 6 pingin. Ní bhíodh damhsaí ar bith oíche Shatharn de bharr an Aifrinn maidin Dé Domhnaigh.

Fad: 00:01:20 Éist

---