Áiteanna istigh ar an oileán, Bothóg an Bhaoiligh.

Fad: 00:01:20 Éist

---

Ag siúl amach agus isteach an Clochán leis na beithígh nuair a bhíodh tráigh rabharta ann le crúite a chur orthu, bhíodh sé meán oíche nuair a thagadh siad amach, sin an t-am a bhí an trá rabharta ann agus gealach iomlán agus bhíodh siad ar shiúl isteach arís ar maidin. Thig leis an trá rabharta a bheith contúirteach murach bhfuil fios ag duine c’ait atá siad ag dul.

Fad: 00:03:46 Éist

---

Poitín: bhítear a dhéanamh roimh am Phádraig. Chaití an chéad chúpla deor den phoitín ag na sióga. Murach ndéantaí sin bhaineadh na sióga an t-iomlán duit.

Fad: 00:02:51 Éist

---

Iascaireacht an slí beatha a bhí ar an oileán nuair a bhí sé óg. Báid na mBradán is mó a bhí ann, bhíodh siad amuigh san oíche cuid mhór. Thosaigh sé nuair a bhí sé thart ar 18 bliana d’aois agus lean sé ar aghaidh le sin go dtí 1997. Ní raibh luach ar bith ar na bradáin agus ansin cailleadh a mbád a bhí ar ancaire istigh ar an oileán acu le linn stoirme. Cúpla bád eile a cailleadh fosta. As Bun an Phobail a tháinig an chéad bhád a bhí Pádraig air, 1953. Bhí na bradáin breá fairsing san am sin. Cur síos maith aige ar seo. Bhí siad a ndíol le fear darbh ainm Francie Roarty agus ansin bhí siad ag gabháil go Ailt an Chorráin.

Fad: 00:09:14 Éist

---

Iascaireacht scadán. I ndiaidh am an chogaidh a thosaigh seo i mbá Mhachaire Uí Rabhartaigh, tháinig báid as Toraigh, Árainn Mór agus as Dún Cionnaola. Ní raibh Pádraig é féin ag iascaireacht san am sin, ina dhiaidh sin a fuair sé cúpla lucht scadán i Machaire Uí Rabhartaigh. I bPort na Bláiche a rinne sé cuid mhór dena chuid iascaireachta.

Fad: 00:01:25 Éist

---

An iascaireacht agus na báid. Ní raibh moll acu ábalta snámh ach bhí múinín mhaith aige sa bhád a bhí leo. Iascaireacht an scadáin, tá an scadán uasal.

Fad: 00:05:35 Éist

---

Potaí Gliomach- an dóigh a bhí ag na iascairí le marc a choinneáil.

Fad: 00:02:51 Éist

---

Scadán caoch – scadán agus cúpla préata agus braon uisce. Tomhais: Scadán go leith ar phingin go leith – cé mhéid a bheadh dosaen?

Fad: 00:02:05 Éist

---

Ag siúl amach an Aifrinn go Gort an Choirce. Gach Domhnach thagadh cúpla bád amach da mbíodh an aimsir go breá. Thagadh siad amach fosta ag baint mhóna thuas ag Taobh an Leithéid, bhí cúpla míle le siúl acu nuair a thagadh siad den bhád i Machaire Rabhartaigh. Bhíodh ocras orthu leis an taisteal ach ní raibh mórán le hithe acu. Bhí sí le cróigiú agus le cur amach. Bhí obair iontach mhaslach acu. Cur síos ar seo ó thógadh siad ón phortach í go mbíodh sí sitigh ar an oileán acu. Ní raibh portach ar bith istigh in Inis Bó Finne acu. Bhí móin le fáil ar Oileán Dúiche.

Fad: 00:04:57 Éist

---

pisreoga ag baint leis an iascaireacht: deirtí go raibh an scadán uasal agus áit ar bith ina mbíodh argóint nó a leithéidí ar siúl, d’imíodh na scadáin. Dá gcastaí bean rua daofa agus iad ag gabháil ag iascaireacht, chreid siad go raibh droch-ádh ansin. pisreoga ag baint le hainmneacha. Bó caite; droch amharc ar an bhó agus ní bhéití ábalta bainne a fháil uaithi. Cur síos ar an dóigh leis an bhó a leigheas.

Fad: 00:04:12 Éist

---

An iascaireacht do dhaoine an oileáin. Chuir an rialtas deireadh leis an iascaireacht agus dár le Pádraig nár fágadh rud ar bith ag muintir an oileáin. Tá cé in Inis Bó Finne a chuirfeadh náire orthu. Tá an ché tógtha le fada, fada an lá agus tá droch bhail uirthi agus tá sí iontach dainséarach. Measann Pádraig é féin gur doiligh a rá cé acu a rachaidh daoine ar ais le cónaí ar an oileán níos mó. Nuair a bhí moll daoine ina gcónaí ar an oileán, níor chuidigh an rialtas agus tá seans nach gcuideodh siad anois nuair nach bhfuil an oiread sin fágtha.

Fad: 00:05:03 Éist

---

Focail ag baint leis na báid/iascaireacht: Snaidhm dol bhacán an choinín. Snaidhm na seamróige.

Fad: 00:03:16 Éist

---

Sa gheimhreadh bhíodh siad ag cóiriú eangach. Snáthadán ag cóiriú eangach scadáin. Mugarlán fá choinne eangach potaí gliomach.

Fad: 00:03:45 Éist

---

Tragóid a tharla dona h-iascairí in 1929:- Bád a chaill triúr as Clann Uí Cholla agus tháinig duine amháin slán. Thiomáin soitheach mór fríd an bhád bheag agus rinne dhá cuid di. Deirtear gur bhfuair an fear a tháinig slán comhartha roimh ré; cearc le scairt coiligh a bhí ann.

Fad: 00:11:22 Éist

---

1930:- Cailleadh bád bradán i nGaoth Dobhair de chlann Éamoinn Bháin (Mac Suibhne) as Gabhla.

Fad: 00:04:50 Éist

---

An Stolwyk- Soitheach mór a cailleadh ar an chósta in 1940. Bhí sí ag iompair lasta mór cruach (steel).

Fad: 00:08:43 Éist

---

Rása Na bhFear Dubh:- Soitheach Sasanach a bhris ag taobh na scoile in 1940. Ag iompar an phoist a bhí sí.

Fad: 00:05:30 Éist

---

“Volunteer Of Saint Johns”:- Soitheach éadaigh a cailleadh agus lasta adhmaid a iompair aici.

Fad: 00:04:13 Éist

---

Tógáil teach pobail, an halla agus cros ar an oileán. Ba daoine an oileáin a rinne an obair uilig faoi stiúir An Sagart Shields.

Fad: 00:07:18 Éist

---

D’imigh sé go hAlbain, go Glaschú i dtús na seascaidí ag obair thógála. Bhí léir acu ag imeacht san am. Rud iontach a bhí ann ag fágáil an oileáin. Cuireadh faoi reasta iad nuair a bhí siad ag imeacht, sin an t-am a bhí an trioblóid go mór sa tír, ach níor coinníodh iad. Bhí píosa maith le siúl acu ag cuardach oibre sna tolláin ach níor bhfuair siad obair. Fuair siad síob go Inverness agus ar an traen ar ais go Falkirk arís. Ag stopadh in ‘models’ a bhí sé agus a chuimhne ar seo agus na daoine a bhí ag stopadh ansin. Ní raibh bainisteoir na models iontach deas.

Fad: 00:13:23 Éist

---

An Bás – mná caointe; bhí bean ar an oilean, Beití (Beathóg) Ní Bhriain, a chaoin na mairbh. Chreid na daoine san am go gcaithfidh a ghabháil fríd thine Phurgadóra ar dtús sular bhfaightí isteach na bhFlaithis. Nuair a bhí sí tinn, bhí sé léi ar an oilean. Chuir Pádraig fá choinne An Sagart Shields agus d’inis an sagart do go raibh a mháthair ag a dhoras an oíche roimh ré a chuardach

Fad: 00:05:25 Éist

---

A chuimhne ar mar a bhíodh Nollaig ar an oileán.

Fad: 00:04:15 Éist

---

Neil Mc Gregor:- corp a thug Pádraig é féin amach go tír mór; an corp deireanach a tugadh amach as Inis Bó Finne agus a cuireadh i gCill Ulta.

Fad: 00:05:47 Éist

---

Cleamhnas :- Thugadh an t-athair áit coise / áit leath bó (crú / crúigh / crodh / spré) dona iníon.

Fad: 00:03:30 Éist

---

Comharthaí aimsire. Comharthaí ón ghealach agus sa spéir an mhaicréil, comhartha nuair a bhí gaoth mhór nó stoirm ag teacht. Comharthaí óna éanacha, na faoileáin ag eitilt iontach ard sa spéir, comhartha go bhfuil gaoth mhór ag teacht. Comhartha fearthainne: Na rúscáin nochtaithe, an duibheán le feiceáil ina shuí ar an chreig agus a eiteoga spréite aige. An áit a bhíonn na faoileáin ag déanamh neadracha, bráthann seo ar an aimsir. Buailteog ar an ghealach – fáinne thart ar an ghealach. Má tá an fáinne fada ar shiúl uathi tá an doineann giota ar shiúl ach má tá sé deas di, tá an droch aimsir níos cóngaraí dúinn. Lá Leamhóige, 15 Iúil, má chuireann sé fearthainn ar an lá sin cuirfidh sé ar feadh dhaichead (40) lá. Lá Bealtaine – luath ar maidin sula n-éireaodh an ghrian, chuireadh siad féar ar an tobar agus ansin bhíodh bainne acu ón bhó i rith na bliana agus im. Broinn shaoire – lá samhraidh ciún agus an fharraige ciúin, bhíodh an fharraige ag teacht isteach ar an trá agus briotaí beaga ag briseadh agus ag buaileadh isteach ar na creigeacha agus ar an trá. Sliopacha – tálach in do lámha.

Fad: 00:10:37 Éist

---

Ráiteas –Fear gan píopa, fear gan scríste. Bean gan leanbh, bean gan leithscéal. An míniú orthu. Comharthaí aimsire – Ball roimhe an ghrian; droch aimsir. Ball ina diaidh tráthnóna; aimsir mhaith. Cúr ag teacht isteach ar an fharraige; comhartha fearthainne agus cruálach. Treoir na gaoithe agus cruálach. An ghealach – oíche smúid ghealaigh.

Fad: 00:05:33 Éist

---

Leigheas do bheithíoch – píopaí tobac do bheithíoch dá mbeadh crambaí air. Cromadh siar faoin asal 3 huaire dá mbíodh triuch ar dhuine. Leigheas do shleamhnán ar do shúil, 9 spíonóg a phiocadh de chrann spíonóige agus iad a chuimil ar do shúil, ansin iad a chaitheamh thar do ghualainn. Leigheas do faithní ar do chraiceann, tá lag i gcloch ar chúl an oileáin agus uisce ina luí ann, an t-uisce seo a chur ar na faithní. Comharthaí Aimsire ó na hainmhithe; caoraigh agus turcaithe. Sean ráiteas eile: Rinne sé screagán don ghougán agus bogán don screagán.

Fad: 00:05:52 Éist

---

Oileán Dúiche – bhí 7 chónaí ansin, bhí mánaigh agus mainistir ansin. Tá reilig ann fosta agus daoine curtha ann. Deirtear go bhfuil fear de na mánaigh curtha sa reilig sin agus nach bhfuil athrach ar bith ar a chorp ón lá a cuireadh é.

Fad: 00:03:15 Éist

---

Bainiseacha, damhsaí agus saol ar an oileán.

Fad: 00:03:17 Éist

---

Nósanna na ndaoine ar an oileán – ag insint an ama gan clog leis an ghrian. Ag lasadh toitíní le gloine agus teas na gréine.

Fad: 00:01:57 Éist

---

Comharthaí Báis.

Fad: 00:02:48 Éist

---

An creideamh agus na nósanna nuair a bhíodh duine marbh agus i rith am na faire: stoptaí an chlog nuair a bhíodh duine bás agus ní dhéantaí obair ar bith i rith am na faire. Deirtí go raibh an duine ar shiúl fríd thine phurgadóra. Ní théití ag damhsaí ar feadh bliana i ndiaidh duine muinteartha leat bás a fháil.

Fad: 00:06:13 Éist

---

Séidéan Sí. Na sióga ag fágáil agus ag gabháil áit eile. A mháthair mór, oíche amháin chuala na daoine uilig na beithígh bheaga (sióga) ag teacht aniar an bealach mór. Bhí a mháthair mór ina luí agus girseach bheag aici, bhíodh cochán le bun an dorais acu san am agus nuair a chuaigh na beithígh thart tháinig séidéan iontach agus tháinig sapóg chocháin ón doras aníos go lár an tí. Bhí fear de na sióga ina sheasamh ansin agus cúl a chinn leis an tine aige. An Tonn Bháite – thiar ar chúl an oileáin agus an fharraige iontach ciún, thagadh trí rása isteach agus thugadh sé daoine amach, an tonn bháite. Creideann sé i gcuid de na scéalta. Tharla rudaí do féin; thit sé síos le scoilt agus ní raibh sé ábalta bogadh go bhfuair sé cuidiú.

Fad: 00:07:30 Éist

---

Slua sióige agus séideán sióige. Scread an bhean sióige.

Fad: 00:04:27 Éist

---

Chreid na daoine go mór i dtaibhsí. Bhí áiteanna éagsúla ann agus chreid daoine go raibh taibhsí iontu. Níor chreid Pádraig go mór iontu ach bhí daoine a chonaic iad. Fear a d’inis do fhear eile go raibh sé ag damhsa lena mháthair an oíche roimh ré ach bhí a mháthair marbh.

Fad: 00:02:43 Éist

---

An méid a chluin sé ariamh ar an mhilliúnaí Kingsley Porter. Bhí teach agus báid aige ar an oileán. Níl sé cinnte caidé a tháinig air ach measann sé go raibh plota de chineál inteacht ann. Bhí péas na Sasanach ansin ag an am ach níor thiontaigh siad a dhath suas. Chuaigh a bhean go Gleann Bhéithe i ndiaidh a bheith ar an oileán ach níor cluineadh uirthi ina dhiaidh sin. Measann sé nach raibh páirt ar bith ag a bhean ina mharú. Scoilt na Ribe Ruaidh/Oileán na Marbh (maríodh cúpla duine ansin).

Fad: 00:04:55 Éist

---

Seanchas chlann Uí Cholla agus lucht oileáin Inis Bó Finne. Tá cúpla clann difriúl Uí Cholla ann. Measann sé gur tháinig Clann Uí Cholla 'un oileáin ón Spáinn. Tá Clann Mhic Fhionnlaoich, Clann Uí Bhriain agus Clann Mhic Pháidín ar an oilean fosta. Ba Eoin ó Colla a roinn talamh an oileáin uilig ar dtús.

Fad: 00:04:43 Éist

---

Báid a cailleadh: An Stalwick a cailleadh ar chúl oileán Dúiche in 1940. Bád cogaidh Ollanaigh a bhí inti. Sábháladh cuid acu ach bádh cuid acu fosta. Tá siad curtha i gCill Ulta. Tháinig scriostóir Sasanach isteach le í a shábháil ach bhí siad rómhall.

Fad: 00:03:39 Éist

---

Chum sé dán beag faoi Inis Bó Finne agus rinne sé “record” i nGlaschú fadó.

Fad: 00:01:55 Éist

---

Logainmneacha – na scoilteanna ar an oileán ó cheann go ceann. Scoilt na Móna, Scoilt na gCoirín, Scoilt na Bó, Scoilt Bun an Chlaí, Scoilt na Muiríní, Scoilt an Chládaigh Fhuil (Scoilt an Mhine), Tobar an Ghlasáin, Poll na Seideoige, Scoilt an gCaorach, An Mhainnear, Tóin na mBuile Móir, Scoilt na Ribe Ruaidh, An Scoilt Chaol, An Scoilt Gheal, An Scoilt Cearraidh, Buill an Mhuilinn.

Fad: 00:02:20 Éist

---

Tomhas: fear ag tabhairt gé, madadh rua agus sapóg trasna na habhann. Crú an bheithígh.

Fad: 00:02:37 Éist

---

Nathanna cainte – Cha dtig cruathas go Earrach (bhí achan rud ag éirí gann nuair a thiocfadh an Earrach). Gheobhaidh cú mall fhéin greim ar an ghiorria (deirtí seo le duine agus iad mall ag cuartú rud inteacht). Lár na Téide – i do sheasamh i lár an bhealaigh.

Fad: 00:02:32 Éist

---

Sean fhocail, nósanna, pisreoga agus araile ag baint le saol an oileáin agus an iascaireachta. Saol atá imithe agus nach dtagann ar ais.

Fad: 00:01:37 Éist

---

Laethanta áirithe den bhliain a bhfuil scéal ceangailte leo m.sh. Lá Leamhóige, Gearradh Dubh na Nollag.

Fad: 00:02:37 Éist

---

Nathanna Cainte: “Chuir mé ar bharr a chéille é”, duine ata tógtha.

Fad: 00:01:47 Éist

---

Nathanna Cainte: Cuardaígí agus gheobhaidh sibh. Buail ag an doras agus foslcófar daoibh.

Fad: 00:00:35 Éist

---