| Ainm: | Proinsí an Táilliúra Mac Giolla Bhríghde |  | |
Áit Chónaithe: | Cluain tSaileach, Na Dúnaibh | ||
Áit Dúchais: | Cluain tSaileach, Na Dúnaibh | ||
| Sonraí an agallaimh/na n-agallamh: | |||
| Dáta | Bailitheoir | Fad | Éist |
| 24/07/2007 | Dónall Dinny Ó Gallachóir | 01:01:42 | Éist |
| 01/08/2007 | Dónall Dinny Ó Gallachóir | 00:57:28 | Éist |
| 17/10/2007 | Dónall Dinny Ó Gallachóir | 00:45:16 | Éist |
| 27/11/2007 | Dónall Dinny Ó Gallachóir | 00:36:55 | Éist |
Lonnú agus Cónaí
| Tógáil Tí | [-] |
Thosaigh sé ag tógáil tithe nuair a phill sé na bhaile in 1957. Ní raibh athrach mór ar na Dúnaibh san am sin ach tá ó shin, tá léir tithe saoire tógtha anois agus ní le muintir na háite iad. Bíonn na tithe sin folamh sa gheimhreadh.
Fad: 00:01:59 Éist
Bhí sé ina chigire ar feadh na blianta ar dheontais chóiriú tithe. Scéalta faoin am a bhí sé ag dul thart ar dhaoine a mheasúnú. Bhí sé saor teach a thógáil.
Fad: 00:01:40 Éist
Thóg sé a theach cónaí féin i 1970 ar £6,000. Rinne sé féin an obair. Cheannaigh sé an píosa talaimh ar £500. Rinne sé féin an chuid is mó den obair.
Fad: 00:01:07 Éist
Ceirdeanna agus Cothú an Tí
| Adhmadóireacht | [-] |
Thosaigh Proinsias ag foghlaim obair adhmadóireachta ar chúig scilling déag sa tseachtain.
Bhíodh sé ag déanamh fuinneoga agus díon do thithe.
Fad: 00:04:45 Éist
| Deochanna Meisciúla | [-] |
Scéal fá dhéanamh poitín - Brianaí Thuathail agus a athair.
Fad: 00:03:52 Éist
| Iascaireacht | [-] |
Iascaireacht: an chéad am a chuaigh sé ag iascaireacht suáin lena chomharsa, fuair sé nimh ina láimh.
Bhíodh sé ag iascaireacht lena athair go minic agus bhíodh siad amuigh ar an churach fosta.
Fad: 00:03:20 Éist
| Móin | [-] |
Tógadh Proinsias i gCluain tSalach agus táilliúir a bhí ina athair. Cuntas maith ar a óige agus ar ghiollacht na móna. Thugadh siad amach an mhóin ón bhachta le dhá asal – toisc móna. Cur síos ar obair na móna, téarmaíocht na móna: toisc móna, ricil (cróigeáin fhada), meitheal fir, dartáin (fóid bheaga).
Fad: 00:06:11 Éist
Taisteal agus Gnó
An Pobal
| Obair | [-] |
Tógáil na cruaiche agus ag déanamh rópaí le corr shúgáin.
Fad: 00:01:40 Éist
Scéal ag Proinsias nuair a bhí sé mar chigire tithíochta le Roinn na Gaeltachta ag troid cás do sheanbhean ar diúltaíodh deontais di.
Fad: 00:03:11 Éist
Scéal eile ag Proinsias nuair a bhí sé mar chigire tithíochta le Roinn na Gaeltachta faoi Oilibhéar Naofa Pluincéid agus an feirm beag a d’oibrigh sé air nuair a bhí sé ag rith ó na Sasanaigh.
Fad: 00:05:32 Éist
| Seirbhís Mhíleata | [-] |
Fir as na Dúnaibh a throid ins an chéad chogadh in 1914. Bhí siad ag obair in Albain san am ach tógadh iad agus cuireadh san airm iad, ní raibh rogha ar bith eile acu. Scéal suimiúla faoi Pháidí Mac Aodh a throid ins na trinsí, scaoileadh é agus bhí sé gortaithe go holc, thit sé isteach sa trinse arís. Fuair na Gearmánaigh greim air agus thóg siad leo é. Thug siad obair do ag déanamh bairillí. Nuair a bhí an cogadh thart, lig siad na bhaile é agus thug siad gúna beag do i gcuimhne orthu. Bhí uncail de Phroinsias é féin san airm fosta.
Scéal eile faoi fhear a bhí sna Dúchrónaigh i Sasana agus dár leis nach raibh rogha ar bith aige, scaoileadh siad duine ar bith nach ndéanadh é. Seo daoine a bhí ar shiúl ar imirce.
Fad: 00:10:05 Éist
| Spailpíní | [-] |
D’imigh sé go hAlbain nuair a bhí sé tuairim agus ocht mbliana déag agus tá cuntas maith aige ar fhanacht in ‘model.’ Bhíodh siad ag imirt chártaí gach oíche. Bhí sé ag obair ar scéim hidrileictreach. Chaith sé cúig bliana ag obair in Sasana.
Fad: 00:11:57 Éist
An Duine
| An Óige agus Aois | [-] |
A chuimhne ar a óige:
Lá Bealtaine agus na nósanna ceangailte leis, crann Bealtaine, pota bruitíní, costarnocht ó Lá Bealtaine ar aghaidh. A athair ag sailleadh éisc. Ag déanamh ime leis an chuinneog. An bhláthach.
Fad: 00:04:26 Éist
Cúrsaí Easláinte agus Leighis
| Easláinte agus Aicídí | [-] |
Seanbhean a raibh leigheas aici ag baint dúlagán as dó shúile Cúpla scéal faoi dhaoine a fuair an leigheas uaithi.
Fad: 00:05:05 Éist
Nósanna agus Piseoga
| Nósanna agus Piseoga | [-] |
Dream Phaidí Óig, bhí siad maith ag troid bhataí, bhí siad iontach láidir. Bhí bean acu a bhí lán pisreoga, Biddy, bhí eallach aici agus bhí sí den bharúil go raibh droch amharc ag bean de na comharsan.
An Fear Gorta.
Fad: 00:04:53 Éist
Stairsheanchas
| Stair an Teaghlaigh | [-] |
Seanchas an chlainne; tháinig Clann Mhic Giolla Bhríde (Bhrighde) as Albain – bhí leasainm ar an chlann, Clann Mhic Giolla Bhrighde na Spág Mór.
Fad: 00:01:00 Éist
Teaghlach a mháthar; an teach inár tógadh iad. Uncail a d’imigh go Meiriceá agus nár phill níos mó. Barúil Phroinsias ar an chúis nár phill siad ariamh.
Fad: 00:02:48 Éist
| Teangacha á labhairt in Éirinn | [-] |
Na puntaí ar son na Gaeilge ar an scoil, scéal faoin am a dúirt sé “medal” in áit bonn agus chaill sé na puntaí. Tuilleadh sean téarmaí i dtaca le obair asail: Úim (pardóg, srathair agus gurta) agus cliabh. Sáiteáin.
Fad: 00:04:33 Éist
Rinne sé Dioplóma sa Ghaeilge agus bhí deacrachtaí aige leis an litriú úr, an sean Ghaeilge a bhí Proinsias eolach air. Scríobhann Proinsias píosaí ins an pháipéar áitiúil ‘Céim An Fhia.’
Fad: 00:01:38 Éist
An Ealaín Bhéil
| Logainmneacha | [-] |
| Scéalaíocht | [-] |
Sean scéalta na háite; ag déanamh poitín, ag ithe brachán as tobán amuigh sa chuibhreann.
Fad: 00:03:32 Éist
Scríobhann Proinsias scéalta do pháipéar áitiúil “Céim Aniar” agus is seo scéal amháin a scríobh sé faoi charr “An Lada” a cheannaigh sé i Leitir Ceannainn. Samhlaíocht.
Fad: 00:11:32 Éist
Tomhas ag Proinsias – Tháinig sé gan mhothú, rugadh é gan craiceann agus fuair sé bás ag ceol. Cé hé?
Fad: 00:00:49 Éist
Scéal faoin “Lada” ag leanúint ar aghaidh ón diosca deireanach atá sé ag scríobh fá choinne an pháipéir áitiúla “Céim Aniar”. Tá samhlaíocht iontach ag Proinsias.
Fad: 00:15:14 Éist
Scéal faoin ghluaisteán An ‘Lada’: scéal faisnéise a chum Proinsias agus chuir sé isteach sa pháipéar áitiúil é “Céim an Fhia”.
Fad: 00:10:26 Éist
Scéal fá ghunna mór a tógadh ó thóin na farraige cúpla seachtain ó shin, ar bhád a chuaigh go tóin na farraige a bhí sé. Bád a bhí ann a chuaigh go tóin ar chósta Mhálanna, Eanáir 25ú 1917, ag dul ó Liverpool go Halifax a bhí sí. Bhuail sí dhá mianach Gearmánach agus chuaigh sí síos. Bhí 722 duine uirthi agus bádh 354 duine an oíche sin, fuarthas 68 corp. Bhí lasta óir uirthi. Tá sí suite anois ar bharr Chnoc na Muirleog.
Fad: 00:07:34 Éist
| Seanfhocail agus Nathanna Cainte | [-] |
Focail/ téarmaí a d’úsáidtí:
Ag déanamh toirtíní – ag úsáid truplóga.
Ag maistriú bainne agus ag déanamh ime.
Bó ar dáir.
Fad: 00:02:36 Éist
Sean fhocail, focail nach bhfuil in úsáid níos mó. Tugann Proinsias míniú ar na focail. (Tá bileoga scríofa aige leis na focail seo orthu).
Fad: 00:03:47 Éist
Tuilleadh sean fhocail agus a míniú.
Fad: 00:05:11 Éist
Tuilleadh sean fhocail ceangailte le damhsaí agus a míniú.
Fad: 00:01:11 Éist
Sean fhocail ceangailte le préataí agus a míniú.
Fad: 00:01:20 Éist
Tuilleadh seanfhocail agus a míniú.
Fad: 00:14:37 Éist
Téarmaí & Coinníollacha | © Ollscoil na hÉireann, Gaillimh 2011