Iascaireacht a rinne ‘Gonna’ ar bhád mór le hiascaire áitiúil agus théadh siad na Fraince nuair a bheadh an bád lán acu. Bhí na daoine a casadh air ansin iontach cairdiúil. Rinne sé sin ar feadh trí bliana.

Fad: 00:04:34 Éist

---

Meath tagtha ar an iascaireacht. Níl an t-iascaireacht chomh maith anois agus a bhí in am Ghonna. Measann sé táthar ag iarraidh deireadh a chur le iascaireacht na mbradán.

Fad: 00:06:53 Éist

---

Measann Gonna go raibh córas gan mhaith teagaisc sa tír seo agus go raibh srian iontach ag an Eaglais Chaitliceach ar na daoine. D’fhág sin an daoine sa doigh gur bh’éigean daofa imeacht ar imirce agus chuaigh go leor acu gan dóigh. Chríochnaigh go leor acu suas ar shráideanna Londain, Ghlaschú agus cathracha mór na Breataine.

Fad: 00:06:31 Éist

---

Bhí na daoine cliste le beagán léinn. Bhí eagla orthu ar an scoil agus ar an mháistir agus bhí eagla orthu foghlaim.

Fad: 00:01:39 Éist

---

Laethanta na scoile. Scoil Rann na Feirste agus an an masla a thug an máistir, an príomh oide dó féin agus na paistí eile sa rang. An lá a bhuail an máistir é agus bhuail Seán an máistir ar ais. Scéalta faoin mháistir. D’fhág sé an scoil ag 14 bliana d’aois.

Fad: 00:17:14 Éist

---

D’oibir sé leis an Bhord Soláthair Leictreachais ar feadh cúpla bliain. Ina dhiaidh sin d’oibir sé in Anagaire tamall.

Fad: 00:01:01 Éist

---

An obair a rinne na hÉireannaigh i dtuaisceart na hAlbana. Liosta de na jabanna a bhí ann. Bhris siad an churiarracht dhomhanda in 1955 in Commerey, rinne siad 557 troigh.

Fad: 00:03:42 Éist

---

Na poill guail sa Bhreatain Bheag agus in Manchain a chuaigh síos mílte faoi thalamh. Bhí teas iontach sna poill sin.

Fad: 00:03:06 Éist

---

Tugadh na navvies, giorrúchán ar navigators a thug fear as Londain a bhí ag tabhairt tuairisce orthu, ar chuid de na daoine a bhí ag obair sna tolláin.

Fad: 00:01:55 Éist

---

An chontúirt a bhí san obair sna tolláin.

Fad: 00:04:55 Éist

---

Bhí jab eile ansin aige in ‘Best Brook’- tolláin sa tuaisceart. Sceal faoi nuair a thóg airm na Breataine é cionn is go raibh lorg ábhar pléascach ar a lámha.

Fad: 00:10:32 Éist

---

Bhí an obair sna tolláin crua agus bhí na huaireanta fada. Chaitheadh siad a bheith ar á n-aire, bhí léir trealaimh agus dainséar ann. Thug fear comhairle air am amháin gan a bheith ariamh ar an chéad fhear nó ar an fhear dheireanach ag dul síos i bpoll an ghuail.

Fad: 00:01:18 Éist

---

Trealamh sna tolláin: Lampa gáis agus clogadán le solas air a bhíodh leat agus tú ag gabháil síos sna poill guail. Bhí pónaithe acu, ‘pitt Ponies’, a bhí coinnithe thíos sna poill ar feadh tamaill fhada.

Fad: 00:05:53 Éist

---

Chaith sé seal ag obair ar Líne Victoria i Londain tamall. Na blianta a chaith sé ag obair faoin talamh ag tógáil an Líne Victoria – Bakerloo 7rl. Tá athrach ar an obair atá ann anois.

Fad: 00:04:31 Éist

---

Cogadh na Saoirse - throid a athair ar shon shaoirse na hÉireann, tógadh agus cuireadh sa phríosún é ann i nDroichead Nua. Chaith sé bliain agus mí sa phríosún agus bhí sé ádhúil nár daoradh chun báis é nuair a beireadh orthu ag fiach le éalú. Shábháil an Ghaeilge iad agus na ranganna a bhí Joe Fheidhleimidh ag cur ar fáil.

Fad: 00:15:41 Éist

---

Scéal fá óglach as na Rosann, Neil Plunkett Boyle, a scaoileadh i gCill Mhantáin.

Fad: 00:03:12 Éist

---

Fuair sé iasacht £10 agus d’imigh sé go hAlbain ar bhád Dhoire. Cur síos ar mar a fuair sé ar aghaidh ansin. Bhí cúpla fear eile leis. Thosaigh sé ag obair sna tolláin in Killin ar feadh 18 mí. Bhí a dheartháir féin ina bhas seifte ‘shift boss’ agus fuair sé obair ins an tallán, £15 sa tseachtain ar sheift dhá uair déag. Bhí obair chrua acu ón 7 ar maidin go dtí an 7 tráthnóna agus a mhalairt.

Fad: 00:08:16 Éist

---

A chomhairle don óige atá ag gabháil i gcionn an tsaoil, gan náire a bheith orthu ariamh a rá c’áit ar as iad.

Fad: 00:05:34 Éist

---

Nuair a imíonn an aos óg anois, is féidir leo pilleadh na bhaile arís. Ní mar a bhí sa tsean am, tá athrach mhór tagtha ar an tsaol anois. Níl an chiall chéanna ag an aos óg anois, bhí an saol níos crua acu.

Fad: 00:03:32 Éist

---

Athrach mór ar an tsaol. Ba an sean saol “na good old days”, meitheal fear, comharsan ag cuidiú lena chéile agus ag roinnt earraí, ag déanamh garanna dona chéile. Tá léir athruithe anois, níl an aithne chéanna ag daoine ar a chéile. Tá níos mó oideachais ag daoine anois agus tá siad níos glice ná mar a bhí san tsean am.

Fad: 00:04:29 Éist

---

Ar Oileán Skye, tuiscint mhaith aige ar Ghaelic na hAlban. Mar an gcéanna le teanga na Breataine Bige.

Fad: 00:04:37 Éist

---

Noel Browne – rinne sé cuid mhór oibre do dhaoine ach ní raibh buíochas ar bith ar a shon.

Fad: 00:01:43 Éist

---

Dar leis nach bhfuil stair na hÉireann inste mar a ba cheart di a bheith agus go bhfuil iarsmaí den am sin le feiceáil go fóill sna páirtí polaitiúla agus mar a bhíonn daoine ag vótáil daofa. Athróidh na daoine óga seo ach tá siad mall.

Fad: 00:08:53 Éist

---

In 1970 phill se na bhaile agus thosaigh sé ag obair i dtollain i gCill Mantáin. Dán a rá aige faoin druileáil. “Drill muck and clean” agus “Jelly Reek”. Tugadh ‘Na Tunnell Tigers’ ar na hoibrithe tolláin.

Fad: 00:06:50 Éist

---

Scéal faoin am ar ainmnigh Joe (Seosamh Mac Grianna) an 12 deisceabail don chigire nuair a tháinig sé thart ar an scoil. ‘The Twelve Apostles’. Fir siúil a d’ainmnigh sé do. Ramás eile a bhí ag Jimí Fheidhleimedh (Séamus Mac Grianna) nuair a d’ainmnigh sé an scaifte a bhí ón scoil nuair a cheistigh an cigire cén fáth nach raibh siad ar scoil.

Fad: 00:04:45 Éist

---

1960/1961. An lóistín agus an caitheamh aimsire a bhí acu in Salford in Manchain. Bhí sé ag stopadh ag bean as Inis Meáin, Bridie Pháidí Dhonnchaidh (fuair sí bás le gairid). Bhí aithne aige ar a deartháir Jimí agus théadh an triúr acu corr uair chuig coirm ceoil agus chuig na damhsaí in Manchain. Ina dhiaidh sin thart ar 1961 bhí sé ag obair ar an Líne Victoria in Londain:- tollán a dhéanamh acu don (traen Tube.) Ní raibh mórán measa ar na h-Eireanmaigh i ndiadh an méid oibre a rinne said sa Bhreatain cé go raibh na hÉireannaigh maith ag obair sna tolláin.

Fad: 00:12:32 Éist

---

Bhí fáilte mhór ag na Breatnaigh do na hÉireannaigh. Ag obair sna tolláin, na tolláin a bhí ann agus an obair a bhí le déanamh acu. Phioc sé suas cuid den teanga, An Bhreatnais.

Fad: 00:03:47 Éist

---

An Bhreatnais agus mar a chóipeáil sé leis an teanga. Bhíodh léir áiteanna nach raibh béarla ar bith acu. Bhí cultúr na Breataine Bige cosúil le cultúr na hÉireann.

Fad: 00:02:05 Éist

---

Leigheann Gonna píosa as leabhair faoi na báid a d’iompair pasantóirí as Éirinn as Doire go Glaschú. Ba ghnách le baid eile seoladh as Sligeach aníos an cósta agus shuíodh sí amuigh i mbá Ghabhla agus phiocadh sí suas pasantóirí. The ‘Irish in Scotland’ ainm an leabhair. Píosaí ó 1847-1848.

Fad: 00:05:00 Éist

---

B’iad na glúnta a chuaigh romhainn a leag dúshraith an tsaoil úr – saol an oideachais agus biseach mór ar an tsaol. Daoine a d’imigh ar imirce agus airgead a saothrú sa Bhreatain agus a cuireadh na bhaile.

Fad: 00:04:36 Éist

---

Ní thig dearmad a dhéanamh dona Gaeil a d’imigh agus nár phill ariamh agus atá curtha i gcathracha móra na Breataine.

Fad: 00:02:11 Éist

---

Rugadh agus tógadh i Rann na Feirste é. Bhí siopa ag a athair. Seanchas an teaghlaigh.

Fad: 00:02:18 Éist

---

An Ghaeilge inniu in Éirinn agus an t-athrach atá ag teacht uirthi. Tá léir de na focail ag imeacht.

Fad: 00:04:50 Éist

---

Tubaiste: In 1963 tragóid a tharla i dtollán in Aberfan san Bhreatain Bheag nuair a d’iompair tuile clocha agus salachar. Plúchadh na scoláirí sa scoil agus bádh 129 duine uilig. Ba salachar agus clocha a bhaineadh sa tollán a d’iompar an tuile.

Fad: 00:04:11 Éist

---

A chuid eolais ar an tubáiste in Kirkintilloch 1937, an mórchuid acu as Acaill (Oileán Acla) i Maigh Eo. Tá leacht tógtha ann anois i gcuimhne na ndaoine a fuair bás.

Fad: 00:04:39 Éist

---