Tógadh an tí agus an seachteach. Tithe ceann tuí uilig a bhí iontu an t-am sin. Ansin thosaigh Tithe Gaeltachta – deontais a bhí ar fáil. Bhí léir teaghlaigh le scaifte mór in achan teach. Muiríneach gann fosta. Plandáladh ansin í do na daoine – obair mhór leis seo fosta.

Fad: 00:02:13 Éist

---

Bhí suim aige i bhfeirmeoireacht i gcónaí – eallach agus caoirigh. Choinnigh sé iad i gcónaí le cois an obair i McNutts. Sin an rud a bhí daoine cleachtaithe leis san am sin ach tá athrach ar achan rud anois. Ceannófar préataí agus uile rud. Léir obair/oibre leis sin anois – níos saoire le céannacht.

Fad: 00:02:19 Éist

---

An gabha a bhí ar an bhaile – é féin agus a mhac. Beithigh uilig a bhí ann san am sin – cha raibh sé ábalta coinneáil suas leis an obair, bhí an oiread sin ann. Deireadh leis an cheard sin fosta.

Fad: 00:01:05 Éist

---

Uncail de Seosamh ag déanamh bairillí thíos ag an ché – cúipéir a bhí ann. Sin an cheird a bhí aige – bhog siad ó áit go háit – an áit a mbeadh iascaireacht. Obair mhaslach a bhí ann. [Críochnaíonn an píosa seo go tobann – deireadh thaobh 1 den téip].

Fad: 00:01:26 Éist

---

A chuimhní ar am an chogaidh. Bhí ganntanas i bplúr, arán, tae – bhí achan rud gann. Cha raibh solas nó ola – solas na tine a bhí acu. Cha raibh mórán céille (?) aige san an sin. A chuimhne ar an chéad charr – cha raibh mórán ann – bhí siad gann fosta. Cha raibh daoine ábalta ola a fháil.

Fad: 00:01:43 Éist

---

B’as Fánaid a athair mór – Dónall Ó Gallchóir. B’as an Bhun Bheag a mháthair mhór. Thóg se bádaí agus dhíol sé iad. Bhíodh Dónall ag iascaireacht ar bhád An Daily Star le hathair Sheosaimh. Bhí tréan iascaireachta ann an t-am sin. Théadh a athair mór go hAlbain sna blianta deireanacha. Tá sin uilig imithe anois.

Fad: 00:02:52 Éist

---

Iascaireacht agus McNutts – na slite beatha a bhí sna Dúnaibh an t-am sin. Chríochnaigh an dá cheann. Muintir Thoraí ag iascaireacht na mbradán fá na Dúnaibh. Cha raibh suim ag an aos óg san iascaireacht.

Fad: 00:01:10 Éist

---

Baint na mónadh. Cha raibh portach ar bith sna Dúnaibh agus bhí an talamh maith glas dá bharr. Bhí píosaí portaigh ann taobh amuigh de Charraig Airt (thiar sa Leacaí) – ar cíos fá choinne cúig scilling sa bhliain. Shiúil siad píosa maith ansin – ar shiúl le hasal. Bhí an mhóin maslach. Bhí an Chomhairle Contae ag baint na mónadh i rith an chogaidh agus thug siad bachtaí do dhaoine.

Fad: 00:03:22 Éist

---

Thosaigh sé ag obair i McNutts. Cha raibh an pá maith – bhí tú ag foghlaim ar feadh 3 mhí agus ag fáil £1 sa tseachtain. Cha raibh dúil aige san obair. Trí scilling le díol sa lá ar an dinnéar a fuair sé. Seanchas ar Shiopa McNutts agus ar theaghlach McNutts iad féin. Thraenáil sé féin ar an tseol. Cur síos beag ar an obair a rinne sé. Chruthaigh siad lear oibre thart ar an cheantar. Bhí 30 ag obair ar na seoltaí le cois oibrithe eile. An t-ábhar a bhí siad ag déanamh – do throscáin, le caitheamh, garbh agus mín. Á chur ar shiúl uilig – go Meiriceá, go dtí an Ghearmáin agus go dtí an Vatican (do throscáin). D’ardaigh an pá de réir a chéile. Ní raibh cead acu ceardchumann a bheith acu. Bhí sé ansin 26 bliain. Tháinig an olann as Galashiels in Albain.

Fad: 00:09:25 Éist

---

A chuimhne ar a óige, lear imirce, ní raibh obair ar bith sa bhaile. D’fhág sé an scoil ag 14 bliana. Costarnocht ó Lá Fhéile Pádraig go Oíche Shamhna. Ag buachailleacht do dhaoine, ag obair le móin agus le hasail. Baint phrátaí. Ní raibh an t-airgead mór. Daoine carthanach san am. Corr lá fá Óstán Rosapenna ag caddieáil do na bodaigh. Daoine ó Bhaile na nGallóglach [Milford] – dhíolfadh cuid acu go maith. Bhí an t-óstán ag gabháil go maith agus cha raibh oiread tithe san áit.

Fad: 00:03:58 Éist

---

Bliain na gaoithe móire i 1957. Bhí sé ag obair i McNutts agus d’eirigh an ghaoth i lár an lae. A chuimhne ar an lá sin. An dochar a rinne an ghaoth ar an áit a raibh sé ag obair. Rinneadh damáiste mhór – tithe ceann tuí stroicthe uilig.

Fad: 00:02:34 Éist

---

An Tiarna Liatroim. Fear de na fir a mharaigh é, bhí sé ar a sheachnadh i dteach athair mór Sheosaimh. Ag caint ar na rudaí a rinne an Tiarna Liatroim – bhí sé ag dul a chur na tionóntaí uilig amach. Mharaigh ceithre fhear é – Mícheál Ó hOireachtaigh agus an Táilliúir Rua san áireamh. Bhí na gunnaí plugáilte le páipéar ó na leabhair scoile. Sin an dóigh a raibh a fhios acu cé a mharaigh é. D’fhéach siad cúpla iarraidh. An dóigh a maraíodh é sa deireadh le butt an ghunna. Níorbh é an Tiarna Liatroim an tiarna talún a bhí i gCluain tSaileach.

Fad: 00:06:38 Éist

---

Imirce go hAlbain – bhí a athair curtha san am sin agus bhí a mháthair beo go fóill. Bhí Seosamh ag obair ar fheirm agus bhíodh siad amuigh san aimsir fhliuch ach cha raibh an pá iontach maith. Cruacha móra féir agus mataí móra coirce le hiompair. Bhí an obair crua. Chuaigh siad anonn i 1952 agus bhí an pá £7 sa tseachtain. Thiocfadh leo suas le £14 a dhéanamh le ragobair. Ag toiseacht ar a seacht a chlog ar maidin. An caitheamh aimsire a bhí acu ag an deireadh seachtaine le daoine as an bhaile, tráthnóna Dé Domhnaigh ag damhsa agus araile. Bhí lóistín maith agus tréan bia acu. Scríobh sé chun an bhaile achan seachtain agus chuir se airgead chun an bhaile fosta. Tháinig sé chun an bhaile ar saoire agus d’imigh a dheartháir go Meiriceá agus bhí a mháthair ag iarraidh air fanacht sa bhaile agus mar sin de d’fhan sé.

Fad: 00:05:04 Éist

---

Ag gabháil go hAlbain ar bhád Dhoire. Píosa maith le siúl le do mhála agus lá i nDoire ansin ag fanacht leis an bhád. Bhí an bád garbh salach, bhí eallach ann agus bhíodh daoine tinn gan áit le suí. Fuair Seosamh bus go Dún Éidin ansin mar bhí deirfiúr agus deartháir s’aige ina gcónaí ansin – bhí a dheartháir ábalta treoir a thabhairt dó.

Fad: 00:03:01 Éist

---

Gaeilge uilig a bhí ar na Dúnaibh. Measann sé féin go bhfuil sí ag dul chun cinn arís. Bhí meath uirthi tamall – le daoine coimhthíoch, páistí ag dul chun na scoile gan Gaeilge acu.

Fad: 00:02:36 Éist

---

An fear a fuair pota an óir – Leslie Lucas. Nuair a bhí Seosamh beag agus ag dul chun na scoile, chuala se go bhfuair an fear seo pota óir a chóir na reilige. Bhí an t-iomrá go raibh ór ansin. Bhí an léarscáil ag an fhear seo agus bhí poll san áit ar tógadh rud inteacht amach as na carraigeacha – “idir Luí an Mhadaidh agus Suí an Chait”. Bhí cúpla leabhar scríofa ag an fhear seo.

Fad: 00:03:12 Éist

---