| Ainm: | Tadhg Ac Cullach |  | |
Áit Chónaithe: | Fána Bhuí, Gort an Choirce | ||
Áit Dúchais: | Inis Oirthir | ||
| Sonraí an agallaimh/na n-agallamh: | |||
| Dáta | Bailitheoir | Fad | Éist |
| 20/09/2007 | Dónall Dinny Ó Gallachóir | 00:57:33 | Éist |
Lonnú agus Cónaí
| Bunadh na hÁite | [-] |
Bhí lucht an oileáin gaolmhar:- Clann Mhic Pháidín (clann a mháthar), Mac Garbheith Clann Uí Fhríl, Clann Uí Fhearraigh. Tréigeadh an t-oileán in 1957, sin nuair a rinneadh an cónaí deireanach ann ach téann daoine isteach go fóill ag iascaireacht agus mar sin.
Fad: 00:02:44 Éist
Ceirdeanna agus Cothú an Tí
| Ainmhithe, Beithígh agus Eallach | [-] |
Shnámhadh siad an t-eallach amach agus isteach an oileáin. Cur síos ar sin, bhí siad le tabhairt amach le díol agus don tarbh.
Fad: 00:02:18 Éist
| Móin | [-] |
An caorán a bhí acu ar an oileán, bhíodh Tadhg ag baint mhóna. Bhí móin iontach mhaith ann fosta. Bhí asail acu leis an mhóin a thabhairt na bhaile.
Fad: 00:02:24 Éist
Taisteal agus Gnó
| Cosáin agus Bóithre | [-] |
A chuimhne ar thógáil an chéad bhealaigh ar an oileán. Fuair siad deontas ar a shon.
Fad: 00:01:07 Éist
| Scaipeadh Nuachta agus Eolais | [-] |
Marc a bhí acu do dhaoine as chlainn áirithe. Clocha a bhí iontu amuigh ar tír mór agus d’fheiceadh daoine an oileáin dá mbíodh daoine as a gclann féin ina seasamh ar an chloch amuigh ar tír mór agus théadh siad amach fá na gcoinne. Curacha uilig a bhíodh acu san am sin.
Fad: 00:02:16 Éist
A chuimhne ar an chéad raidió ar an oileán.
Fad: 00:00:34 Éist
| Seirbhís Phoist | [-] |
Charlie Thomáis Mhóir a bhíodh ag iompar an phoist chun an oileáin.
Fad: 00:00:47 Éist
| Siopaí | [-] |
Siopa ag gabháil isteach an oileáin as tír mór - John Thimlín as Mín an Iolair. Bhí droch ché ar an oileán do bháid le dhul isteach. Stad an siopa sin agus bhí ar dhream ar oileáin a theacht amach go Cóip an Ghlaisigh i gcuracha uair na dhó sa tseachtain. Thógadh siad isteach na earraí uilig a bhí de dhíth orthu.
Fad: 00:02:36 Éist
An Pobal
| An tAifreann | [-] |
Ba ghnách leo a theacht amach go teach pobail Dhoire Beaga achan nDomhnach don Aifreann. Thagadh siad amach go Port Inis Oirthir ar an Ghlaisigh.
Fad: 00:02:20 Éist
| Obair | [-] |
Bhíodh sé in Albain gach bliain agus thosaigh sé ag obair tholláin. Bhí obair iontach mífholláin ansin. Bhí uaireanta fada le déanamh acu agus bhí an bia olc. Bhíodh sé ag tógáil claíocha in Northumberland de réir an phíosa. Bhí sin i bhfad níos sláintiúil ná obair tolláin. Bhíodh siad ag fanacht in campaí, bhíodh cuid acu iontach olc.
Fad: 00:09:31 Éist
| Spailpíní | [-] |
Chuaigh sé ar fhostach nuair a d’fhág sé an scoil. Chuaigh sé ón Ráibeail agus fostaíodh i nDrom Chaoin (Drumquin) é i dTír Eoghain. £5 an tuarastal a bhí sé ag fáil. Rinne sé dhá shéasúr ansin
Fad: 00:01:06 Éist
Théadh Tadhg go hAlbain ag obair go séasúrach. Obair tholláin an chuid is mó agus ansin thagadh se ar ais na bhaile leis an iascaireacht agus feirmeoireacht a dhéanamh. Bhíodh siad ag fáil deontais bheaga le caoirigh a choinneáil.
Fad: 00:02:06 Éist
An Nádúr
| Oileáin | [-] |
Ag éirí aníos ar an oileán: Rugadh Tadhg in Inis Oirthir in 1925, chuaigh sé ar scoil in Inis Oirthir. Cártaí agus ag siúl an caitheamh aimsire a bhí acu ar an oileán. Bhí sé ar fostach istigh ar an oileán agus ar an Choitín. D’fhág siad an scoil ag 14 bliana d’aois. Ní raibh fágtha ar an scoil ach triúr nuair a d’fhág Tadhg agus druideadh an scoil. B’éigean don triúr a bhí fágtha a theacht amach go tír mór le dhul na scoile.
Fad: 00:03:09 Éist
In 1957 cheannaigh a mháthair feirm i bhFána Bhuí, an áit ina bhfuil Tadhg anois. Théann sé isteach corr uair anois ach níl a dhath mar a bhí. Bhí cumha orthu i ndiaidh an oileáin a fhágáil, ní raibh carranna ar fáil ansin agus ní raibh an t-oileán le feiceáil. Chronaigh siad na daoine agus nádúr na ndaoine ar an oileán.
Fad: 00:01:44 Éist
Inis Meáin an t-oileán a ba dheise dóibh. Bhíodh deartháir leis ar fhostach ar oileán Ghabhla agus bhíodh Tadhg ag tabhairt cuairt air. Théadh siad ag damhsaí agus ceol ar na oileáin eile fosta agus thagadh siadsan go Oileán Oirthir. Bhíodh siad ag damhsa i dteach na scoile nó ar an ché.
Fad: 00:02:18 Éist
Tithe an oileáin, sean tithe a bhíodh iontu. Tithe ceann tuí a bhí iontu agus fríd am chuir siad díonta slata orthu. Bhí meirg sna tairní. Leis na stoirmeacha ar an oileán fosta, rinne siad dochar do na tithe. Ba mhinic a bhíodh an t-oileán gearrtha ar shiúl ar feadh coicíse nuair a thagadh na stoirm.
Fad: 00:01:52 Éist
An Gorta Mór 1847:- chuaigh daoine as tír mór isteach chun oileáin ná bhí sé níos fusa a bheith beo ann. Bhí bia s’acu féin acu, iasc, preátaí, creathnach, duileasc, carraigín, bainne, im agus mar sin de. Bhí punt ná dhó le saothrú fosta. Tá lorg bothóga ar an oileán go fóill.
Fad: 00:05:13 Éist
Tháinig go leor de achan sórt i dtír am an dara chogaidh mór.
Fad: 00:02:11 Éist
Stairsheanchas
| Imirce | [-] |
1942:- d’imigh sé go hAlbain (Ayrshire) ag obair feirmeoireachta, é féin agus a dheartháir. Bhí an cogadh ag dul san am. Cur síos ar a am ansin. Ní raibh mórán béarla acu nuair a d’imigh siad.
Fad: 00:05:19 Éist
| Stair an Teaghlaigh | [-] |
Cailleadh a uncail Seoirse Mac Pháidín (Joe Thaidhg) roimh am Thaidhg. Bádh é lá amháin ag teacht ar ais ón Bhun Bheag, buaileadh leis seol an bháid é agus thit sé amach.
Fad: 00:01:28 Éist
B’as Tír Eoghain a tháinig a athair-mór, Séamus. Chuaigh sé an oileáin ar dtús agus ansin go Meiriceá.
Fad: 00:00:35 Éist
An Ealaín Bhéil
Téarmaí & Coinníollacha | © Ollscoil na hÉireann, Gaillimh 2011