Guth & Tuairim, Deireadh Fómhair 1980 - Eagrán Speisialta

11 DE DANANN. An t Oireachtas - Faire na Teangan? Nil a fhios agam go d!r each ce 1 n chead uair a chuala me 1 dtus ama faoin fheile mhor ghaelach ar a , dtugtar 1 An t-Oireachtas' • B' fheidir gur chuala me fao! dhaoine cosuil le Mic! Sheain Neill, Neddy Frank, Gracie Gtrainne Mhicheail agus m6ran eile nach iad, a sciob leo duaiseanna on Oireachtas, a d 1 fhag a n-ainmneacha i mbeal na nGael ni amhain anaeo ! nEirinn aeh pe ait sa domhan ins raibh na Gaeil sin cruinnithe. ., ., . Is cuimhin liom go einnte agus me ar an mhean-sco1l gur leigh muid sceal a scr!obh an Piarsach, 1 Brfd na nAmhran 1 • ~ceal alainn a bh! ann ins raibh cur sfoa ar chomortas amhranafoehta de ehuid an Oireachtais. Spreag an sceal sin me suim a bheith agam i gcona! ana himeachta! a b!os ar siul i r!th na Feile sin agus ta broo orm inniu go bhfuil se ar ais ar19 i nar mease i nGaeltacht Thfr Chonaill. Ach nuair ata an meid sin scr!ofa agam cuirim e_eiat orm fein eaide mar ata staid na teangan anseo i dT!r Chonaill, go hairithe anseo i nGaoth Dobhair, f gCloich Cheann Fhaola agus s 1 na Rosa. Is oth liom a rage measaim nach bhfUil slainte na Gaeilge ar fonamh i lathair na' h-uaire. Le traidhfil maith blianta anoia ta deireadh beagnach tagtha le h-imirce as Gaeltachta! Thfr Chonaill. T' monarchana ag cur neart oibre ar fail anseo agus ansiud do fhir agus do mhnri. Is brea an rud e sin agus bu!oehas mor do Dhia ar a shon. Fagann na monarehana sin rachmas agus ·saibhreas fa na cladaigh seo a bhi de dhith le fada an li: Ach faraor gear cha dt .ainig an rachmas sin gan costae agus costas trom. Thug na tionscail Ura seo go leor daoine chun na Gaeltachta nach raibh Gaeilge da laghad acu na suim ar. bith acu int!. Thug siS!i teaghlaigh ehun an bhaile on choigr!och nach raibh ag a gcuid paist! ach Bearla o cheann ftO ceann an ~ae. ~r gh!~all a~ an meid sin, don chead uair b'fheidir, ta glun ag fas an!os i nGaeltacht Ghaoth Dobhair agus i nGaeltachtai na Rosann agus Chloich Cheann l"haola ne:ch bhfuil teanga na Gaeilge mar gcead teanga acu, _, Nf he sin le ra nach dtuigeann siad i agus nach feidir le~ i a labhairt. Is reldir, aeh is minicf gur Bearla an chead teanga a labhrann siad '"""S iad ag deanamh cuideachta, ag imirt -o- r ; ~ peile na ag seinm ana bu~onta ceoil ata go fluirseach ana eeantair seo. Sna h-ostain, ana tithe tabhairne ague ana siopa! cloistear Bearla chomh minic, agus b 1 fheidir nios minic!, na a chloistear ar dteanga dhuehais. , Nf ! dT!r Chonaill amhain ata seo ag tit.im amaeh. Ta se ag tarlu sna Gaeltachta.l uilig. Le deieh mbliana anuas thainig meadu mor ar an meid Bearla a labhartar go rialta i nGaeltacht Chois Fharraige i gCo. na Gaillimhe. Gaoth Dobhair amarach, b 1 fhei~ir? Rann na Feirste, anoirthear b'fheidir? Bheadh Donall 6 MOrain iontach amaideach. a bheatha a chur i mbaol ·ar shon na Gaeilge nuair a fheictear an beagan taca!oeht ata an teanga a fhail ana Gaeltaehtaf 1 lathair na huaire. Muna bhtuil muidinne, muintir na Gaeltaebta, sasta gn!omh a dheanamh ar son na Gaeilge, muna bhfuil muid sasta go mbeadh an Gbae'ilge mar a gcead teanga ag na glunta a thiocfas inar ndiaidh, b' fh6'idir go bhfuil muid ag faire na Gaeilge ag an Oireachtas seo. Mas a'faire ata muid inniu, a ehiirde na teanga, b 1 fheidir nacli fada UEiia11an la go mbiidh muid a tionlacan go ere na cil~e. ~ar lige ..Dia, na muintir na Gaeltachta, go dtarloidh se,sin ehoiche. Lorc(n 0 Searcaigh, I: EBb Shroieh tr{ cheirnfn ur me le gairid 6 Ghael Linn: "Neansa!,n le Dermot 0 1 Brien (CESN003), "An Fhidil, Sraith 2" le Kevin Burke, Seamus Creagh, Sean Keane agus Paddy Glackin (CEF06C)) agus "Mist Covered Mountai~" le De Danann (CEF087) • nNeansai" _, .,. . Seo an t-amhr~ a bhain an Comortas Amhrana{ochta Pan Cheilteacb i gCill Airne nios luaithe i mbliana. Dermot e fe1n a chum na foela agus an ceol. S!lim gur seo an ceirn!n singil is fearr a t~i9ig ar an mhargadh le tamall anuas. Bhf M{che'all 0 Dolllhnaill i mbun leiriu ague coiriueh&D, rud a chuidigh go mer. Ta Tr!ona N.l' Dhomhnaill ag tabhairt euidigh le guth agus piano ague ta Kevin Burke ar an fhidil. N!or ahamhlaigh me riamh go mheadh Dermot ag deanamh eeirn!n leis na ceoltoirf seo ata chomh difriuil uaidh fe"in. Crutha.lonn "Neansa{" gu~ feidir e dheanamh, Ba choir go n-8ireodh go maith leis. "An Fhidil, Sraith 2" Silim go dtaispeantar go soileir ins na notai elUdaigh an aidbm ata leis an cheirn!n seo: "An fhidileireacht thradisiunta a 1eir1u mar ata si inniu ••• sa dara sraith anoia t; againn ceatrll'ar fidileh og ata tagtha in ~nmhe a~s a bhfuil gradam bainte arnach acu n!amhain f nEirinn agus sa Bhreatain ach ar fud an domhain mhor." Ceithre fhidilHr ata i gceist: Kevin Burke', a bhf leis an Bothy Band. Togadh { Londain e aeh is as Sligeaeh a mhuintir; Seamus Creagh, a bh.l' ag buaileadh le Jackie Daly agus a rugadh 1 gCo. na hiarmhf; Sean Keane, a .. rugadh i mBaile Atha Cliath agus a bh! le Ceoltoiri Cualainn agus na Chieftains; Paddy Glackin arb as na Rosa a athair agus a bh! i mbun an chlair radio 11 The Long Note". Ba e Paddy a leirigh an ceirn!n seo, Ta reels, jigs, eornphfopai ~s fonn mall le fail air, Ta a stfl inaitheanta fein ag an cheathrar acu, N!l ann ach fidil aonair, N! bhaintear usaid as tionlacan de ehineal ar bi th na as "double tracking" ach an oiread, rud a thabharann amach an eeol e fein go deas soileir. N{ re mhinic ~a eisitear ceirn!n den chineal seo agus mar sin cuirillt rahte mhor roimhe. "The Mist Covered Mountain" Seo an ceirnrn is uire oDe Danann agus oGhael Linn, Tathar ag fanacht leis le fada, agus n!or lig siad sfos muid. Ta rud ur tabhachtach deanta ag De Danann ar an fhad-eheirn!n seo a ba choir a choinneail i gcuirdme anoia agus an tOireachtas ag to.iseacht. Ta dhii eheoltoir sean-nois as Conamara air, Torn Fhiid1n Torn agus Sean 6 Conaire agus ceolann siad cei thre shean amhran, Caide ata fontach fa sin? Se' n rud ata !ontaeh faof nach go bhfUil tionlacan curtha le triur de na h-amhrain ag an ghrupa. Sec rud niil"' rinneadh le ceoltoirf sean-nois riamh roimhe, Ta daoine ann a dedrfeadh nar choir a leithid! a dheanamh. DUirt Alec Finn gurcd'" mhaithe le triall a bhaint as rud inteacht Ur agus fa choinne rud beag spoirt a rinne siad ·e. NU dochar ar bitb ann~ Ag an am cheanna ta se !ontach suimlul agus e d8'ant..a go maith. Ceolann Tom Fhaidfn Tom 6 Coisdealbha ( a o fuair bas cupla mi 6' shin) dha amhran i mBearla, ~ "The Bnaks of the Nile" agus "Henr~ Joy" . Nuair a ~ smaoin!onn tU' go raibh se ochto cuig bliain d 1 aois 111 ag an am, ba eacht mhor a bhl ana eo, Bhafn se s.. re(in sult as uilig. Ta an tionlacan measartha i simpl{ le bouzouki, mando-eeys,~ viola, fea~ogaf / 1:1 ague accordeon, Ceolann Sean 0 Conaire dha amhran -» Gaeilge, "Seamais{n" le tionlacan agus ~~~~ire Mhor" ] ar an tsean-nas gan tionlacan ar bith. Ta focla na ..0 n-amhran ar bhilleog speisialta chomh maith le ' .., " T' b~ h-aistriuchain go Bearla le Tomas oi 1n. T a eagsulacht mor ceol rince ar an cheirmn, go h-&irithe reels agus polkas. Nfor mhaith liom ceann amhain ar bith a lua mar ta siad uilig millteanach maith. Ma ta duil agat ann De Danann euirfidh "The Mist Covered Mountain" athas ar ,do ehrofi , , Silim gur cheart focal speisialta a ra fa na eludaigh ata ar na ceirnfn! seo, go h-airithe e~ann­ De Danann. Ba e Alec Finn e fein a dhearaidh e. Ta cuma !ontach nua-aimsireach ar "Neansa{" fosta. Taispeanann an meid saothair agus airgid a ehuir Gael Linn isteach ins na ceirninf seo go bhfuil trean doehais acu sa cheol tradisiunta• . se&n 6 Domhnaill.