Sonraí an Agallaimh

Ainm:	Pádraig Ó Colla
Áit Chónaithe:	Béal an Átha, An Fál Carrach, An Fál Carrach, Cloch Cheann Fhaola.
Áit Dúchais:	Inis Bó Finne

Dáta

Bailitheoir

sdgsdg

29/05/2007

Dónall Dinny Ó Gallachóir

31/05/2007

Dónall Dinny Ó Gallachóir

28/06/2007

Dónall Dinny Ó Gallachóir

07/12/2007

Dónall Dinny Ó Gallachóir

**Catagóir: Stairsheanchas**
Fochatagóir	Cur Síos
Stair an Teaghlaigh	Seanchas chlann Uí Cholla agus lucht oileáin Inis Bó Finne. Tá cúpla clann difriúl Uí Cholla ann. Measann sé gur tháinig Clann Uí Cholla 'un oileáin ón Spáinn. Tá Clann Mhic Fhionnlaoich, Clann Uí Bhriain agus Clann Mhic Pháidín ar an oilean fosta. Ba Eoin ó Colla a roinn talamh an oileáin uilig ar dtús.
Daoine Aitheanta go hÁitiúil	An méid a chluin sé ariamh ar an mhilliúnaí Kingsley Porter. Bhí teach agus báid aige ar an oileán. Níl sé cinnte caidé a tháinig air ach measann sé go raibh plota de chineál inteacht ann. Bhí péas na Sasanach ansin ag an am ach níor thiontaigh siad a dhath suas. Chuaigh a bhean go Gleann Bhéithe i ndiaidh a bheith ar an oileán ach níor cluineadh uirthi ina dhiaidh sin. Measann sé nach raibh páirt ar bith ag a bhean ina mharú. Scoilt na Ribe Ruaidh/Oileán na Marbh (maríodh cúpla duine ansin).
Tubaistí Áitiúla	Báid a cailleadh: An Stalwick a cailleadh ar chúl oileán Dúiche in 1940. Bád cogaidh Ollanaigh a bhí inti. Sábháladh cuid acu ach bádh cuid acu fosta. Tá siad curtha i gCill Ulta. Tháinig scriostóir Sasanach isteach le í a shábháil ach bhí siad rómhall.

**Catagóir: An Ealaín Bhéil**
Fochatagóir	Cur Síos
Seanfhocail agus Nathanna Cainte	Sean fhocail, nósanna, pisreoga agus araile ag baint le saol an oileáin agus an iascaireachta. Saol atá imithe agus nach dtagann ar ais.
Seanfhocail agus Nathanna Cainte	Nathanna cainte – Cha dtig cruathas go Earrach (bhí achan rud ag éirí gann nuair a thiocfadh an Earrach). Gheobhaidh cú mall fhéin greim ar an ghiorria (deirtí seo le duine agus iad mall ag cuartú rud inteacht). Lár na Téide – i do sheasamh i lár an bhealaigh.
Seanfhocail agus Nathanna Cainte	Laethanta áirithe den bhliain a bhfuil scéal ceangailte leo m.sh. Lá Leamhóige, Gearradh Dubh na Nollag.
Seanfhocail agus Nathanna Cainte	Nathanna Cainte: “Chuir mé ar bharr a chéille é”, duine ata tógtha.
Amhránaíocht	Chum sé dán beag faoi Inis Bó Finne agus rinne sé “record” i nGlaschú fadó.
Logainmneacha	Logainmneacha – na scoilteanna ar an oileán ó cheann go ceann. Scoilt na Móna, Scoilt na gCoirín, Scoilt na Bó, Scoilt Bun an Chlaí, Scoilt na Muiríní, Scoilt an Chládaigh Fhuil (Scoilt an Mhine), Tobar an Ghlasáin, Poll na Seideoige, Scoilt an gCaorach, An Mhainnear, Tóin na mBuile Móir, Scoilt na Ribe Ruaidh, An Scoilt Chaol, An Scoilt Gheal, An Scoilt Cearraidh, Buill an Mhuilinn.
Seanfhocail agus Nathanna Cainte	Nathanna Cainte: Cuardaígí agus gheobhaidh sibh. Buail ag an doras agus foslcófar daoibh.

**Catagóir: An tOsnádúr**
Fochatagóir	Cur Síos
Sióga	Slua sióige agus séideán sióige. Scread an bhean sióige.
Sióga	Séidéan Sí. Na sióga ag fágáil agus ag gabháil áit eile. A mháthair mór, oíche amháin chuala na daoine uilig na beithígh bheaga (sióga) ag teacht aniar an bealach mór. Bhí a mháthair mór ina luí agus girseach bheag aici, bhíodh cochán le bun an dorais acu san am agus nuair a chuaigh na beithígh thart tháinig séidéan iontach agus tháinig sapóg chocháin ón doras aníos go lár an tí. Bhí fear de na sióga ina sheasamh ansin agus cúl a chinn leis an tine aige. An Tonn Bháite – thiar ar chúl an oileáin agus an fharraige iontach ciún, thagadh trí rása isteach agus thugadh sé daoine amach, an tonn bháite. Creideann sé i gcuid de na scéalta. Tharla rudaí do féin; thit sé síos le scoilt agus ní raibh sé ábalta bogadh go bhfuair sé cuidiú.
Taibhsí	Chreid na daoine go mór i dtaibhsí. Bhí áiteanna éagsúla ann agus chreid daoine go raibh taibhsí iontu. Níor chreid Pádraig go mór iontu ach bhí daoine a chonaic iad. Fear a d’inis do fhear eile go raibh sé ag damhsa lena mháthair an oíche roimh ré ach bhí a mháthair marbh.

**Catagóir: Taisteal agus Gnó**
Fochatagóir	Cur Síos
Báid agus Longa	1930:- Cailleadh bád bradán i nGaoth Dobhair de chlann Éamoinn Bháin (Mac Suibhne) as Gabhla.
Báid agus Longa	An Stolwyk- Soitheach mór a cailleadh ar an chósta in 1940. Bhí sí ag iompair lasta mór cruach (steel).
Báid agus Longa	Rása Na bhFear Dubh:- Soitheach Sasanach a bhris ag taobh na scoile in 1940. Ag iompar an phoist a bhí sí.
Báid agus Longa	“Volunteer Of Saint Johns”:- Soitheach éadaigh a cailleadh agus lasta adhmaid a iompair aici.

**Catagóir: An Nádúr**
Fochatagóir	Cur Síos
Oileáin	Oileán Dúiche – bhí 7 chónaí ansin, bhí mánaigh agus mainistir ansin. Tá reilig ann fosta agus daoine curtha ann. Deirtear go bhfuil fear de na mánaigh curtha sa reilig sin agus nach bhfuil athrach ar bith ar a chorp ón lá a cuireadh é.
Comharthaí Aimsire	Ráiteas –Fear gan píopa, fear gan scríste. Bean gan leanbh, bean gan leithscéal. An míniú orthu. Comharthaí aimsire – Ball roimhe an ghrian; droch aimsir. Ball ina diaidh tráthnóna; aimsir mhaith. Cúr ag teacht isteach ar an fharraige; comhartha fearthainne agus cruálach. Treoir na gaoithe agus cruálach. An ghealach – oíche smúid ghealaigh.
Comharthaí Aimsire	Leigheas do bheithíoch – píopaí tobac do bheithíoch dá mbeadh crambaí air. Cromadh siar faoin asal 3 huaire dá mbíodh triuch ar dhuine. Leigheas do shleamhnán ar do shúil, 9 spíonóg a phiocadh de chrann spíonóige agus iad a chuimil ar do shúil, ansin iad a chaitheamh thar do ghualainn. Leigheas do faithní ar do chraiceann, tá lag i gcloch ar chúl an oileáin agus uisce ina luí ann, an t-uisce seo a chur ar na faithní. Comharthaí Aimsire ó na hainmhithe; caoraigh agus turcaithe. Sean ráiteas eile: Rinne sé screagán don ghougán agus bogán don screagán.

**Catagóir: Nósanna agus Piseoga**
Fochatagóir	Cur Síos
Comharthaí Báis	Comharthaí Báis.

**Catagóir: Lonnú agus Cónaí**
Fochatagóir	Cur Síos
Iarsmaí ón Seansaol	Áiteanna istigh ar an oileán, Bothóg an Bhaoiligh.

**Catagóir: Ceirdeanna agus Cothú an Tí**
Fochatagóir	Cur Síos
Iascaireacht	Iascaireacht an slí beatha a bhí ar an oileán nuair a bhí sé óg. Báid na mBradán is mó a bhí ann, bhíodh siad amuigh san oíche cuid mhór. Thosaigh sé nuair a bhí sé thart ar 18 bliana d’aois agus lean sé ar aghaidh le sin go dtí 1997. Ní raibh luach ar bith ar na bradáin agus ansin cailleadh a mbád a bhí ar ancaire istigh ar an oileán acu le linn stoirme. Cúpla bád eile a cailleadh fosta. As Bun an Phobail a tháinig an chéad bhád a bhí Pádraig air, 1953. Bhí na bradáin breá fairsing san am sin. Cur síos maith aige ar seo. Bhí siad a ndíol le fear darbh ainm Francie Roarty agus ansin bhí siad ag gabháil go Ailt an Chorráin.
Iascaireacht	Iascaireacht scadán. I ndiaidh am an chogaidh a thosaigh seo i mbá Mhachaire Uí Rabhartaigh, tháinig báid as Toraigh, Árainn Mór agus as Dún Cionnaola. Ní raibh Pádraig é féin ag iascaireacht san am sin, ina dhiaidh sin a fuair sé cúpla lucht scadán i Machaire Uí Rabhartaigh. I bPort na Bláiche a rinne sé cuid mhór dena chuid iascaireachta.
Seanchas faoin Iascaireacht	Focail ag baint leis na báid/iascaireacht: Snaidhm dol bhacán an choinín. Snaidhm na seamróige.
Seanchas faoin Iascaireacht	pisreoga ag baint leis an iascaireacht: deirtí go raibh an scadán uasal agus áit ar bith ina mbíodh argóint nó a leithéidí ar siúl, d’imíodh na scadáin. Dá gcastaí bean rua daofa agus iad ag gabháil ag iascaireacht, chreid siad go raibh droch-ádh ansin. pisreoga ag baint le hainmneacha. Bó caite; droch amharc ar an bhó agus ní bhéití ábalta bainne a fháil uaithi. Cur síos ar an dóigh leis an bhó a leigheas.
Seanchas faoin Iascaireacht	Sa gheimhreadh bhíodh siad ag cóiriú eangach. Snáthadán ag cóiriú eangach scadáin. Mugarlán fá choinne eangach potaí gliomach.

**Catagóir: An Duine**
Fochatagóir	Cur Síos
Cleamhnas	Cleamhnas :- Thugadh an t-athair áit coise / áit leath bó (crú / crúigh / crodh / spré) dona iníon.
An Tórramh	Neil Mc Gregor:- corp a thug Pádraig é féin amach go tír mór
An Bás	An Bás – mná caointe; bhí bean ar an oilean, Beití (Beathóg) Ní Bhriain, a chaoin na mairbh. Chreid na daoine san am go gcaithfidh a ghabháil fríd thine Phurgadóra ar dtús sular bhfaightí isteach na bhFlaithis. Nuair a bhí sí tinn, bhí sé léi ar an oilean. Chuir Pádraig fá choinne An Sagart Shields agus d’inis an sagart do go raibh a mháthair ag a dhoras an oíche roimh ré a chuardach

Theme by Danetsoft and Danang Probo Sayekti inspired by Maksimer