Sa Ghaeltacht, Lúnasa 1980

6 Micheal 6 Duldine O.S. as Dun Chaoin, Co. Chiarrai, a ghn6thaigh an chead duais i gcom6rtas na ngearrscealta le Zinn Seach.tain na Scribhneoiri i Lias SA GHAELTACHT Tuathail le deanai. Ta muid [for bhuioch do Mhicheal de bharr gur thug se cead duinn a ghearrsceal a fhoilsiu i "Sa Ghaeltacht". \ AN SEAN - FHOCAL , Micheal O Dulaine N uai.r a bh i gach aon ubh glanta chomh gle-gheal le sneachta aon o fche ag Neain i d'fhill si agus chas s.i i mbliuriocha den bpaipear aitiuil gach aon cheann acu, agus shoi:raigh go neat'a istigh sa nead feir a bhi c6raithe sa bhosca aici. Aon seans in ao'chor go mbrisfid is anois ar an dtr i mh fie b6thair chomh fada leis an gCluain Cam an tsraid-bhaile ba chomhghairi di. Shocraigh si go h-aicl i an bosca ar carrier an rothair agus cheangail go dluth le c6irdin e. Ceithre dhosaen d'uibhe geala 6s na Bleacanna, na cearca cior-dhubha a bh i ag Neaini. Bhi Neaini chomh ceanuil ar na mBleacanna ceanna, agus go deimhin ni gan chuis e mar go rabhadar ina gcearca chomh h-aoibhinn agus chomh h-alainn is a bh i ar an mbaile, n6 sa phar6iste feinig, agus fiu cearca ah mhaistir a chur . san aireamh, iad. ar fad ciar-dhubn agus cirin chcimh dearg le fuil ag rince ar gach aon cheann acu. Da mbraithfea i gceart orthu, ch ifea nach dubh in aon chur a bh i cirthu, ach go raibh dathanna go leir an bhogaisin baisti iontu ag iomrascail is ag rince istigh in a cuid clumh, gorm, glas, bu i agus fiu an dearg, mar a duirt an file fad6, narbh eol 1 duit cen dath a gheill. Thugadh Neaini an-aire ar fad d6ibh - bothan brea tirim comp6rdach d6ibh, leaba do ghaineamh na tra futhu, uisce glan ur gach mhaidin, togha na coirce nuair a bh i se aici, agus fiu amhain beile seaimpin i nuair a bhiodar le sparailt aici. Bhi aithne aici ar gach aon cheann den fiche, mar a bheadh ag mathair ar leanbh, ainm aici ar gach cheann, agus ar shl i, paist i di ab ea iad, mar ce go raibh si p6sta le Jaic le breis is cuig bliain deag ar fhichid n iorbh toil De e aon chlann a bhronnadh orthu. AN BOTHAR Is an meid sin deanta aici chuaigh si i mbun a pearsain tein, i fein a ullmhu don mb6thar. Ni m6r an mhoill a chuir an meid sin uirthi agus in aon chuig neomaiti amhain bhi si amuigh aris, an doras tarraingte 'na diaidh aici is an eochair curtha i bpoll i nead an Comhghairdeas Micheal! Micheal 6 DUlaine ag glacadh duais £100 6 Uachtaran na hEireann, An Dr. Padraig 6 hlrighile. Ar chle·ta an Dr. Brian Mac Mathuna. ' , , , SCOLAIREACHTAI EALAINE , AGUS DEARTHOIREACHTA Ta 5 Scolaireacht Ealafne agus Dearthoireachta a dtairiscint ag Udaras na Gaeltachta i mbliana chun cabhru le iarrthoirf Gaeltachta a bhfuil cumas maith eala fne/dearthoireachta acu freastal ar chursa foirmealta. Ta cursaf in abhair eagsula (an nos clodoireacht, dealbhoireacht, creadoireacht, peinteireacht, teicstll, seod6ireacht agus srl.) ar fail trfd na Col_aistf Reigiunacha, An Col.aiste .Ealafne agus srl. Sf aidhm na cabhrach seo go mbeadh an t-iarrth6ir a ghlacfaf faoin Sceim sasta agus abalta gn6 ceardafochta da chuid fein a bhunu sa Ghaeltacht, amach anseo. Is fiu an scolaireacht £600 in aghaidh gach bl:ain den chursa. Glacfar le iarratais o lucht fagail scoile agus cuirfear failte a1 teith roimh iarratias o dhaoine a bh fag obair cheana fein. Ba choir don duine a bheadh ag iarraidh scolaireacht a bhaint amach teagmhail a dheanamh leis an gColaiste is feiliunaf d6/di. (Ta eolas faoi na cursaf feiliunacha ata ar fail sna Colaistf Reigiunacha le fail i "N.C.E.A. - Directory of Recognised Courses" ata le fail 6 Comhairle Naisiunta na gCailfochtaf Oideachais, 26 Cearn6g Mountjoy, Baile Atha Cliath 1. Teileaf6n (01) 741526/7/8. Ta eolas faoi na cursaf a chuireann an Colaiste Ealafne ar fail le fail 6n gColaiste Naisiunta Ealafne is Deartha, Sraid Chill Dara, Baile , . Atha Cliath 2). Ma bhfonn an Colaiste sasta glacadh le iarrth6ir ba choir d6/di socru a dheanamh le Rann6g Phearsanra, Udaras na Gaeltachta le haghaidh agallaimh. An Rann6g Pearsanra, Udaras na Gaeltachta, Na Forbacha, Gaillimh. dreoilin sa tor aitinn. Ohein si sciurd chomh fada leis an gclai, feachaint an raibh na gamhna ceart go leor. Bhiodar ar a suaimhneas ag baint barr fheir ghlais an Aibreain. Thug si buicead uisce d6ibh. Sea, bh i go maith, agus na cearca go leir leis ag feachaint n ios fearr na a cheile ag scriobadh timpeall an lanntain a bhi os comhair an dorais. Bhog si chun siuil. Thios ag an ngeata adhmaid d'fheach si suas aris ar an sean-thig. Aol na Casca f6s go geal air is an ceann Iin mar caipin 6n ts ion. Agus na cearca, ba dheas a fheachadar i gcoinne na binne. N iorbh aon iontas in aon char an duine sin 6 Nua Eatlharc a tharraing pictiur den radharc agus a thug abhail e le taispeaint don sean-mhuintir. Cupla hap ansan agus bh i si sa tsiuil, suite in airde ar an rothar ard agus a h-aghaidh le fanaidh aici i dtreo an Chluana. Bhi c6ir gaoiihe aici agus ni fada in ao char go raibh Scoil an Ghleanna agus cr6nan na bpaisti ag gabhailt dos na taibli 'na diaidh aici. Bhi an tir ag duiseacht agus an cuma air go raibh an Samhraidh ag cu i mhneamh ar filleadh sa deireadh agus nach fada go mbeadh scairt na cuaich le clos sa tuar. I gcuid eigin des na goirt bh i bbair an Earraig fe Ian tseol, capaill agus bracai acu, siol a scaipeadh agus na sciolthain a gcur. Ch.aithfidis fein leis, an coirce a chur f6s, ce go raibh na pratai curtha le coicis. Is ar an gcoirce a bh i si f6s ag smaoineamh nuair a bhain si an baile amach tuairim is leath uair an chloig treis di a tig fein a fhagaint. · Baile beag gan aon r6-chuma air ab ea an Cluian. Dia thig thabhairne, saipeal, scoil agus cuig n6 se chinn de thithe. B'shin an Cluain dhuit. Ach d'fheadfa tbs do gn6 a dheanamh go cruinn ann. An · dha thig thabhairne d'fheadta punt tairni scillinge a cheannach iontu, n6 ceann muice, n6 bosca tae, agus mar chlabhsur ar do churam bhiodh "Cad a bheidh agat? "le clos go minic ann. AN ROTHAR Bh i an tsraid ciuin, gan ann ach cupla motor, fear an phoist ag filleadh, madra ina chnap codlata i lar na sraide. D'fhag Neain i a rothar ag binn an ti-thaibhairne, bhain an c6irdin den mbosca agus isteach sa tig lei. Is ann a dhiolfadh si na h-uibhe i gc6nai, agus is ann leis a cheannaiodh si pe ni a bhi uaithi. Fuair si airgead na n-ubh, agus airgead eile a bhi ag dul di leis 6 uibhe a bhi curtha isteach ro i mhe sea a1c1. "Agus a Sheamuis," ar seise, "tabhair dam anois leath-chead clarinda dos na Bleacanna. Ta an coirce ar fad caite is na creatuiri ag fail bhais den ocras. Sochraigh thiar ar charrier an bh icycle e, agus ceangail go maith e. Ni fada an mhoill arm an tig a bhaint amach, fiu ma bhionn arm an cnoc a shiuil." Deineadh. Ni m6r eile a bhi uaithi, cupla giurlead beag. Bhi si direach chun bualadh amach aA doras - "Beidh deoch agat, a chail in - braoin in sherry?" Chonaic Neaini go raibh cioth chuici - bhi si idir dha chomhairle. Aimsir na Nol lag n6 aimsir shochraide, ceart go leor, ach anso i lar na seachtaine agus e ina ard trathn6na, b'shin sceal eile. Mar sin fein nach ndeanfadh braoinin beag maith di, misneach a thabhairt di don gcnoc m6r agus sasamh agus cuiteamh beag eigin a thabhairt di as a cuid triobl6idi i saothar na gcearc. LEITHSCEAL EILE Ni gha dam dul isteach r6-dhoimin sa sceal. Ta's ag an saol nach mar a cheile dul to tig an ri agus teacht as. Dhein an braon craoraic an-mhaitheas di. Thug an chioth. baisti leithsceal eile chun mine di, agus nuair a bhuail Pheats Sheain, fear an ,phoist agus comharsa di isteach deineadh trathn6na da saol d6. Mholadar a cheile is a muintir le seacht nglun rompu go crannaibh na greine. Dheineadar caint is crua arg6int, aiteamh is aighneas ar cursai an bhaile, agus ar cu rsa i coirce, go dt i gur bhauil _se isteach sa cheann aici go raibh se in am di a bheith ag bogadh. Tamall treis do clog an tsaipeil a se a bhualadh chuaigh Sairsint na nGardai amach as an mbearaic - chun sciuird a thabhairt timpeall an bhaile chun a thaispeaint go raibh se f6s ann, agus nar chas d'einne dos na saoranaigh aon imni a bheith orthu. B'ait leis an meid croth6ga dubha a bhi bailithe ar an tsraid agus an-cheabal ar sfuil acu. Ansin a chonaic se an bhean qihean-aosta, a gruaig in aimreidh, mala mine taobh lei i far na sraide agus an mhin a leathadh ar fuaid a'bhaile aici - i a chaitheamh le gaoth mar a bheadh feirmeoir ag leathadh siolta. Bhi an tsraid ar fad breac leis an min, i tein ag gaire is ag beicigh is gach aon "Hir-up" aici. "In ainm De, a bhean mhaith cad ta art, n6 cad ta a dheanamh agat?" "Dh eara, , nach maith a thuigeann tu, a Shairsint ·a stair. An t_e a chuireann san Earrach ni bhaineann se sa bhF6mhar." Bhi rith bred--cainte ag "Davy''/ An priomh-bhuaiteoir agus na moltoiri 6 chte: Padraig Breathnach, Mairtfn Davy 6 Coistealbha, Seosamh Mac Guidhir, An tAth~ir Micheal b Dochartaigh (Coiste Seachtain na Scribhneoirf) agus Micheal 6 hAirtneada. · , AN BEAL BEO I LIOS TUATHAIL "Beatha teanga I a labhairt" a duirt an Dr. Brian Mac Mathuna nuair a d'oscail se comortas "An Beal Beo" i dTeach Seamsa na Fionn Uaige in aice le Lios Tuathail. Reachtaileadh an com6rtas mar chuid de Chlar "Seachtain na Scri'bhneoirf" .agus bhf se faoi phatruntacht Udaras na Gaeltachta. Seisear a bh i in iomaiocht sa chom6rtas sea i liofacht labhairt na Gaeilge agus tar eis an abhar a tharraingt as hata bh i ar an iomaith.eoir uathchaint a dheanamh ar feadh cuig n6imead ar an abhar a phioc se amach. Bhain Donal 6 Liathain as Cui! Aodha an dara duais amach nuair do labhair se faoi "Scamaill" ach b'e an cainteoir deireanach, Mairtin Davy 6 Coistealbha as lndreabhan a th6g an m6r-duais agus bonn 6ir an Udarais leis nuair do choimead se greim ar an lucht eisteachta ar feadh chuig n6imead le "Piobairi an dha phoirt". Ar na daoine eile a bhi pairteach sa chom6rtas bh i Padraig 6 Suilleabhain as an Rath Mh6r, Co. Chiarrai leis an abhar "Gloinni", Ina Bean de Laighleis, as Magh · Ealla ("Monsigneoiri"), Padraig 6 Cearbhaill, Lias Tuathail ("La sa Phortach le Peg Sayers agus an Ayatollach Khomenei ! ") agus Sean 6 Duinin as Cuil Aodha (" Liuntas Leana i). Ar na molt6iri bhi Seosamh Mac Guidhir, Bainisteoir Cu marsaide agus Caidreamh Poibli, Udaras na Gaeltachta, Padraig Breathnach agus an file Micheal 6 hAirtneada.