Sa Ghaeltacht, Meán Fómhair 1980

6 SA GHAELTACHT • l nDUn na nGall Forbairt Achmhainni NddUrtha COMHAIRLEOIR ar chursai forbairt mh6na do lJdaras na Gaeltachta e Christy Ford, arfhostai le Bord na Mona le bliana fada e mar shaineolai ar -innill bhain te m6na. Deir Christy gur de bharr diograi§ agus inniulacht fhoireann forbartha Udaras na Gaeltachta i dTir Chonaill a deineadh an oiread sin dul chun cinn bhforbairt phortach i nGaeltacht an chontae. MEICNIU I 1974 a thosaigh Rann 6 g Tio n scail Ghaeltachta an Udarais (Gaeltarra ansin) ag pie le forbairt mhona agus ag taighdiu faoi bhaint mh6na a mheicniu i bportaigh na Gaeltachta. Is beag cuidiu n6 comhairle a bhi le fail 6 Bhord na Mona ag an am sin mar na raibh taithi ag an mBord ar fhorbairt mhion-phortach a bhi garbh neamh-rialta faoi mar ata na portaigh i dTir Chonaill. . Bhi portaigh ag daoine aonaracha a lig chun Min iad mar go raibh an ola f6s ar bheagluach, fluirseach agus an-aisiuil. Ta's ag an saol ceard a tharla i gcursai ola agus fuinnimh 1973/74 cursai a chuir lucht threigean na m6na ag triall ar na portaigh aris, chun breosla a sholathar d6ibh fein 6 acmhainn nadurtha aitiuil. Thart ar an am sin freisin bhi solathar na m6na go dti staisiun ginte Ghaoth Dobhair ag dul i laghad, de bharr gan amhras, rni raibh d6thain daoine sasta leanacht den sclabhaiocht a bhaineas le lamh-shaothru m6na. Tareis d6 acmhainni insaothraithe ceantar iardheisceart Gaeltacht Thir Chonaill a mheas, cheadaigh Bord Gaertarra Eireann deontas i gcoir inneall bainte mh6na "Miniputt" i 1975 agus bhi an t-ineall a oibriu i rith sheasur na m6na i 1976. Thaca Bainisteoir aitiuil Bhord na Mona leis an dtionscnamh mar go bhfaca se an tabhacht a bhain le f orbairt na bportach mbeag i gcursai dalu fuinnimh sa cheantar - m6in a sholathar don staisiun ginte san aireamh. TAIGHDE I 1978 rinne an Rann6g Tionscail Ghaeltachta . " • • • Ag forbairt 3r n-acmhainni fuinnimh fein." Ar a bhi le ra ag an Tanaiste agus Aire Fuinnimh, Seoirse b Colla ag labhairt do i dTir Chonail/ le gairid bhi an meid seo: " ... 6 thus na seachtoidi ta praghas na ho/a tareis a mheadu nf uair amhtiin, ach go mion-mhinic, sa mheid agus go bhfuil $34 an bairille anois ar ola a bhi le fail ar $2 an bairille deich mbliana 6 shin. Sa fadthearma ni mar bheith eaglach [aoi leanunachas an solathar ola on Mhean-Oirthear ag feachaint leis an atmasfear corraithe a bhaineas le polaitiocht an cheantair sin. " "Sna <:Uinsi sin caithfimid bheith ar ar ndichea/l ag [orbairt ar n-acmhainni jhuinnimh [ein. Ta me ag caint faoi na portaigh bheaga scoite ar fud na hEireann. Ta an t-adh libh go bhfuil cuid de na portaigh sin agaibh anseo i dTir Chonail/. . . " scrudu ar thograi baint mh6na bunaithe ar choras an "tarrach6ra/ buiceid", agus ceadaiodh deontas do thriur a raibh an c6ras sin a oibriu acu ag soiathar m6na don staisiun ginte i nGaoth Dobhair. Bhi an c6ras a shaothru ag beirt i rith seasur 1979 ach bhi se soileir faoi dheireadh na bliana sin go raibh se an-teoranta mar ch6ras fhoirfeach. Bhi an tarrach6ir r6-throm agus gan d6thain cumas draenala agus e r6-easca d6 dul i mba. Leanadh den taighde, agus i dtus 1980 thciinig an t-inneall "Kabuta" i bhfeidhm, inneall . ina bhfuil na laigheachtai agus na tedrainneach a bhain leis an Miniputt agus le c6ras an tarrachora curtha ina gceart beagnach. Deirtear go mbaineann mion-laigeachtai leis an inneall seo, fiu , laigeachtai ata aimsithe ag Christy Ford agus a bhfuil na deant6iri sasta iad a leasu. De bharr an oiread suime agus ata a leiriu i bhforbairt portach i nGa e ltacht Thir Chonaill deanadh socraithe le Bord na Mona go rachfaidh cuigear deag- 6n nGaeltacht ar thuras taighde agus eolais go dti aonad an Bhoird i Lane sboro, Co. an Longfoirt. Fuair an toscaireacht gach aon eo las ar an mhodh • -"!' tt ,JA•. l : ..······ Z.Jl i LZ~ L · v®l , J!. .. Seosamh Mac Aoidh as an Fhdlcarrach agus a chli.mn . Td du/ chun cinn m6r deanta ag Seosamh le c6ras tarraceoir agus buicead. imeachta ar ga a leanacht chun forbairt portaigh ar bith a bhaint amach go foirfeach. Bhi saineolaithe eagsula Bord na Mona i lathair chun comhairle a chur agus ceisteanna a fhreagairt, agus ar na cursai is suimiula a p 1eadh faoi innill bhainte mh6na bhi an meid a duirt saineolai amhciin - na feadfai glacadh go mbeadh Cathal Mac Suibhne, Oifigeach Forbartha Tionscail Udaras na Gae/tachta i nDun na nGa/l. sasamh iomlan le hinneall ar bith gan "hovercraft" de chineal eigin le "back actor" bheith dearaithe. Obair lae eile, ar nd6igh! TODHCHAI Ainneoin go bhfuil go leor fadhbanna le saru go foil nil amhras ach go m beidh seasamh tabhachtach ag tionscal na m6na i dtodhchai Ghaeltacht Thir Chonaill. Ta m6r-chuid le foghlaim ag gach aon duine ata gafa leis an mbeartas forbartha, ach leirigh an turas go dti Lanesboro agus an tsuim a chuir lucht na toscaireachta sin i ngach aon ni a bhi le foghlaim ansin go bhfuil an dearcadh agus an mheon•aigne i . gceart acu siud ar mhiain leo bheith ag saothru do reir an fhoirmle cheart. Comhghairdeas le Mairin Ni Chathain as Leitir-Meas, An Spideal, Co. na Gaillimhe a ghn6thaigh an m6r-dhuais £20 i gcom6rtas na learscaile agus le Micheal 6 Cartuir, Muicineach, Carna, Co. na Gaillimhe a bhuaidh an duais £10. Beidh seiceanna a seoladh chomh maith chuig Darach 6 Cualain, Seana-Chomh-Mheas, Leitir Moir (£5) agus chuig Carol Ni Chonfhaola, Leitirmucu, Camus (£3). Ar mbuiochas do na iomath6iri uilig agus ta suil againn go mbainfidh sibh go leir triail as com6rtas beg nua eile san eagran seo. s1an beo i.. :1o i!~~i .. : ~~- .~ 6n Eagarth6ir, "Sa Ghaeltacht", Udaras na Gaeltachta; Na - - -~ Forbacha, Gaillimh. Earrai gur de dheantus na Gaeltachta iad na h-earrai seo leanas: * lnis du inn ea ndeantar iad. * Ar bhileog amhain (le bhur dtoil) scriobh sios ainm na h·aite agus an Ghaeltacht ina bhfuil si suite. CADEANTAR? 1. "Sam Spudz" 2. Cniotail Gaeltarra 3. Eadach Conamara 4. Cuilteanna "Euro-Quilt" Mar is gnath, bronnfar duaiseanna £20, £ 10, £5, £3.