Sa Ghaeltacht, Meán Fómhair 1980

SA GHAELTACHT 7 ~ . . DICHE IHAMHIA "Naoi n-oz'che, Agus oz'che gan ndire, 6 olche sclabhadh na n-ullal, Go dtl sclabhadh na gcndmha. " BHUEL, si Oiche Shamhna n6 oiche Alamaire oiche sclabhadh na n-ullai agus si oiche Martan oiche sclabhadh na gcnamha. Ni ofche Shamhna a thugtai uirthi i chuile ait fad6. San iarthair, bhi cupla ainm uirthi. Bhi Oiche na Spioraideanna, Oiche an Phuca, Oiche na gCleas agus fad6 thugtai Sean-Shamhain uirthi. Thugtar Oiche an Phuca agus Oiche na Spioraideanna uirthi de bhri gur chreid na seandaoine go mbiodh sioga agus spioraideanna amuigh an oiche sin . Bhi si ar cheann .de phriomh fheilte na bliana. Ni raibh cead ag gasuir a gcuid lamha a leagann ar smeartha dubha, ar ullai na ar aon chineal eile tortha an oiche sin ar fhaitios go raibh an puca tar eis sealu orthu. Bhreathnaiodh na seandaoine ar an oiche seo mar oiche dheire ar fhas na bliana sin agus deirti go scaoilti na sioga saor le cuairt a thabhairt ar gach planda a bhi curtha ag na daoine. ls cuimhneach le go leor daoine an oiche seo mar oiche ofrala bia. D'fhagtai bia taobh amuigh den doras le deanamh cinnte go dtabharfadh na siogai an t-adh ceart do mhuintir an teaghlaigh san bhliain a bhi le teacht. Nil se i bhfad 6 shin ar chor ar bith 6 bh i n6s eile mar e i gCon tae an Chlair. Athas agus Bron Seard a leagfaidis san amach na soitheach gloine agt.is e lionta le uisce, ach nil me cinnte ce dh6 a ofraladh e seo. Ba ghnas eile uisce coiscrithe a chraitheadh ar na hainmhithe Oiche Shamhna. Rud eile a bhiodh le feiceail san iarthair an oiche sin na coinnle a lasadh sa bhfuinneoig i gcuimhne ar na mairbh . I gcorr thea~h chuirfidis an choinneal sa bhfuinneoig a bhi ar aghaidh na reilige n6 ma bhi an reilig piosa 6 bhaile , chuirfidis an choinneal i bhfuinneog na binne i dtreo na reilige. Bhi athas ag baint leis an oiche chomh maith le br6n, mar bheadh cluiche agus cleasanna ar bun chomh Oiche cheoil, siamsaiochta, cnoite, milseain, ullai agus :·, cisti milse .. '.'Davy" agus na paisti ag baint spoirt agus >· ) craic as oiche Shamhna. le Mairtin Davy maith . Ach sula dtosn6fai orthu st;o , bhi obair chrua le deanamh coicios n6 tri seachtaini roimh re , mar bhi ar na feilmeoiri an t-am sin a gcuid ainmhithe a thabhairt abhaile in aice an ti. Bhi orthu a gcuid cruithneachtan, a gcuid feir, fatai, turnapai agus ullai a thabhairt isteach agus iad a chur i st6r in aice an ti , mar nuair a bhi Oiche Shamhna thart bhi an Geimhreadh tagtha . Diabhla iocht Deireann daoine gur thainig an fheile seo mar gheall ar an obair seo, agus nuair a bheadh an obair ar fad deanta go mbeadh oiche leagaithe amach acu le spraoi agus sp6irt a bheith acu. Bhi an diabhalaiocht ar bun ag an aos 6g i gc6nai oiche Shamhna tar eis d6ibh a gcuid tomadh a bheith deanta acu ag iarraidh an piosa airgid a bhi ar th6in an bhaisin a fhail. Bhiodh an te acu agus ni he go mbeadh fonn ite orthu a shuidis isteach ag an mbord agus ag iarraidh an fainne a fhail san mbuillin breac. Ma fuair tu an fainne ba chuma cen aois a bhi tu, ba thu an chead duine eile a ph6sfadh. Ansin, chuirfi tri fo-chupan ar an mbord - uisce ar cheann amhain, cref6g ar cheann eile, agus paidrin ar an triu ceann. Ante a chuirfeadh a Iaimh ar an uisce, bheadh se ag dul thar saile go luath; ar an gcref6ig bhi tu dul sios agus ar an bpaidrin bhi tu le bheith i do shagart. Bh iodh an ceathru plata i gConnacht - agus bhiodh fainne air - an te a leagfadh a lamh ar an bhfainne bh i se le bheith p6sta roimh an gcead shamhain eile - is iomai fear p6sta a fuair buille 6n mbean nuair a bhi se ag iarraidh an cleas seo a imirt mar bhiodh cuid acu agus bhiodh dha croi acu ina dhiaidh. Cleasanna Nil se i bhfad 6 shoin 6 rinne cleasanna Oiche Shamhna damaiste m6r i mBaile Atha Cliath - b'eigin do shiopad6iri sa chathair fanacht ina sui go maidin mar gheall gur chuir na paisti siopa amhain tre thine . Bhi cuinne amhain den chathair nar dheachaigh einne a chodladh mar bhi siad ag .JTIUchadh 'ag~s ag coinneail gasuir amach as siopai ina raibh adhmad agus earrai a bhi easca le d6. ldir an 6 i.n. - 8 .30 i.n. an oiche sin, thainig nios m6 na 120 glaoch ar Bhriogaid D6iteain Bhaile Atha Cliath 6n bpobal agus ar na Gardai. Bhi an meid sin ar an "Sunday Press' ar I Samhain. Ma ta deire tagaithe le cuid de na rudai a bhiodh ar bun Oiche Shamhna .fad6, ta rudai nu? ina ait. Agus nach deas mar a chaith Amhlaoibh 0 Suilleabhain, muinteoir scoile, Oiche Shamhna. Scriobh se an piosa seo faoi ina dhialann i 1831 .. . 1831 "De Luain, an 31 u la . La brea tirim scamallach. Gaoithe sceim aniar aneas. Chaith me an oiche go s6isialta agus comp6rdach ag ithe ullai agus ag 61 tae, ag r6sta cn6anna, ag 61 'punch' agus ag ithe toirtin ull. Leis seo chuir me crioch le seisiur an Fh6mhair." Chuala me an sceal seo faoin bhaile beag in iarthair na hEireann. Suas le deich mbliana 6 shin, chuaigh scata cailini agus buachailli amach Oiche Shamhna. Nior fhag siad roth ar aon charr asail na bileog chabaiste in aon gharrai chabaiste. Bhi se raite chomh maith gur pheinteail siad eadan fir 6lta a bhi ar thaobh an bh6thair agus go raibh se raite sa mbaile ar maidin go raibh an pt.lea agus na siogai tagaithe ar ais aris. Rud eile a dhein tear anois i gcorr ait na piosa fada snath laidir a cheangail do Iaiste an dorais. Ansin tugann siad an piosa snath leo ar chul an chlai. Tarraingionn siad an snath agus deineann an laiste torann. Tagann fear an ti n6 bean an ti amach, ach ni bhionn aon duine le feiceail. Bhi ag eiri go maith leis an gcleas seo fad6 ach is beag duine nach bh fuil fhios aige faoi anois. Ceo! agus Siamsaiocht Nuair a chuimnionn muid siar is udair gairi n? rudai a chreid daoine faoi Oiche Shamhna fad6 . 0 thainig feabhas ar an saol sna ceantair tuaithe, bionn Oiche Shamhna mar oiche ceoil, 6il agus siamsaiochta beagnach ag gach teaghlach ata in ann cn6ite, milseain, ullai agus cisti milse a cheannacht. B'fheidir gur feidir a ra gur ghearr go mbeidh Oiche Shamhna ina fheile mh6r aris, ni amhain do phaisti ach do dhaoine fasta chomh maith. Ta suil agam nach raibh mo sceal mar a deir an seanraiteas "6 Shamhain go Bealtaine". Ta suil agam gur bhain sibh sasamh as Oiche Shamhna, agus go mbeidh muid ar fad beo sna blianta ata le theacht le cunamh De leis na hathruithe ata tagaithe ar Oiche Shamhna a thabhairt faoi deara, agus le cur sios agus pie a dheanamh orthu, cibe fior no breag iad.