Gaeltacht, 18 Bealtaine 1973

Feinrialu don Ghaeltacht le Deast.in Fennel L Tame ag caint le na daoine sin gur curam Ieo bas no be atha na Gaeltachta. 1Siad ata i gceist agam na na daoine gur tabhachtach Ieo go mairfeadh na pobail le Gaeitge ata ann fos - agus go dtiocfadh meadu orthu. Daoine a bhlonn ag smaoin– eamh air seo agus ag deanamh iarr· achtal len e a thabhairt i gerlach - is leosan ata me ag caint. Duine de na daoine sin is ea me fein. Is m10nlach an-bheag muid imeasc na gcainte<hf Gaeilge agus imeasc mhuintir na Gaeltachta. B1fheidir nach bhfuil nios mo na 150 againn sa dr ar fad. An chuid is rnd daoine nl gnach doibh cJraim( ginear– alta den chineal sin a bheith a . . mbuaradh. Mairid mar a mhairid agus gan de churam acu ach a leas fein agus teas a gclainne, mar a thuig. ann siad iad. Ar aon chaoi, ba mhaith liom go n-Elireodh linn ar gcuspoir a bhaint arnach agus nach dteipfeadh orainn a thuille mar a theip go dti seo. Ceist agam oraibh, mar sin. An gceapann sibh gur feidir stop a chur leis an gcrap.adh ·ata ar siul le 200 bliain ar na poball le Gaeilge- agus ata ar silll i gconal • GAN SMACHT A BHEITH AG NA PQBAIL SIN AR A SAOL fEIN? 1 Se ata i gceist ag~ na instit– iuidl polaitiuta da gculd fein a bheith acu - iad a bheith a ria!u tein faoi Chomhairle Reigiunach Gaeltachta a th6ghfadh siad fein agus a mbeadh Comhairlf Ceantair ag feidhmiu fuithi. · ra me tein cinnte nach stopfar meath na bpobal le Gaeilge da uir– easa sin. Creidim gur seafOid e muide, na diograiseoid Gaeltacht-;r , a. no Aire na Gaeltachta no aoinne . eile, bheith ag caint faoi thaoide na staire a chasadh - anois ag ;;tn noim– ead deireannach • mura gcuirtear feinrialu Gaeltachta i bhfeidhm laith– reach. N(l me ag tracht ar imirce na ar easpa oibre na ar chursar eacnarn– alochta de chineal ar bith. Tame' ag caint mar gheall ar an athni teanga ata ar siul i nGaeltacht na hEireann le ·wo bliain agus ata ar siul i gcona( sna L(JN?J'MII 7HEIIJ IMl.CHOIIIIAUIT. CtaatAt Ieo Re; if; va -§aeltachta. IJoMnt'~/3,iOo 7 &pc,ail (wa. .,..,~ 0_ piosal beaga Gaeltachta ata fagtha'. ATHRO TEANGA, nf iniirce, nl easpa fostafochta"la chuir deireadh leis an - 1 Ghaeltacht i bparoiste i ndiaidh pharoiste ar fud Thlr Chonaill a~tJs chuile ait eile. Ta fhios agaibh fein e sin. Ta fhios agaibh go bhfuil pobail thart timpeall oraibh a bhl ag labhairt Gaeitge 30 bliain o shin agus nach bhfuil a tabhairt anois. NI imirce na easpa fostarochta a mharaigl\ iad mar phobai I Ghaeltachta, ach athru d Ghaei lge go Bearla. Agus ta an rud ceanann ceanna ar siul imeasc an 401000 cainte6irl Gaeilge ata fagtha sa nGaeltacht. Leanfaidh se sin - tuige nach leanfadh? - fhaid is nach ndeanfar an 401000 duine seo freagrach go polaitiui I as a saol agus a gcursal tein idir scotafocht agus scoileanna~ idir thalmhafocht, iascaireacht agus thionsclarocht, idir phinsin, liuntais agus cheadunais phleanata, leabhar– lanna agus.bhoithre agus chEHbheanna. Nior mhair mionlach teanga riamh gan smacht a bheith aige ar a shaol fein agus forais pholaitiula faoine choinne sin. . Is e seo ata i gceist agam: coras teinrialaithel mar reigiu'n den stat, a sholathar don40,000 duine sin. N(limid ag caint ar ndoigh ach faoi phobail a bhfuil an Ghaeilge mar ghnaththeanga bheo acu. Taimid dairire. Nil suim againn sna limis· teirf sin a dtugann Baile Atha Cliath "Gaeltacht'' orthu, ach sna limis· teirl a !bhfuil an Ghaeilge bheo .iontu. Nftimid ag iarraidh ar gcuid duth· racha a chur amu ar neamhni. De nHr m' eolais tein. ta timpeall 11 de "Oileain Ghaeilge 1 I fagtha i bhfarraige an Bhearta. Ta Conamara Theas agus Oileain Arann ann- sin ceantar amhain agus 131300 duine ann. Ta an ceantar 6 Loch an tuir go Cnoc Fola, Toraigh agus an Fat Carrach ann ( 8-9000. duine). Tugaimis "Cnoc Fola' air. Siri iad anois an da "Oilean' • mhora Gaei tge. Sna "hOi leain" bheaga ei le - 15 acu. abraimis - ta daonra idir 150 agus 1300 i ngach ceann acu. An chuid is mo acu NJL MILE OUINE IONTU. ----- 0 D 1 oscait Aire na G~eltachta, Tomas d Domhnailt, T.D. an taispeantas ..An Ghaeltacht Bheo' 1 1 Ireland House. Faiche Stiabhna. Baile Atha Ctiath Sa phictuir seo, ta Maire Ul Ghallaghoir ag teaspaint ceann de n- ·, a h · c . . . earrat m onarcam- neotall Cnoc Fola -do ( o cle) An tAthair Eoghan 6 F · h'l ~~oth Dobhair: Dim na nGall; Sorcha Nic Aoidh, Colaiste N. Fionan, ~~ 1 • alcarrach~.Oun na nGall; Cathal Mac Gabhann, Bainisteoir Ginearalta, Gaeltarra E1reann: agus an tAthair Mac Duibhir, Gteann (.;olmcille o nGall. un na Feictear go soi hHr mar sin an structur a chaithfeas a bh~ith ar an Reigiun Gaeltachta (teach an Le~r­ scail). Dha' Cl:iEANTAR SIMPLI - Conamara Theas agus Cnoc Fola - agus ceithre CHEANTAR CHOMHNASC– THL\; An Mhumhain, Conamara Thuaidh Acaill-lorras agus uun na nGall 1no Tir €honaiU). Cas ar Ieith e Rath Cairn. Deanaimis "pobal feinriar– aitheach1 1 de. Roinntear gach ceantar i "bpobail' oiriunacha. Ceithre ~ ..phobal' 1 i gflll'lliC Fola, b' fheidir: Feach mar ata' Conamara Theas roinnte suas agam sa learscail eile. Maidir le na cean– tair chomhnasctha ta siad roinnte suas ina bpobai I cheana tein; gach aonad den chomhnascadh is ";P'Obat' • e. I ngach pobal toghtar comhairle phobai 1. Ni'l cumhachtal rialtais aici mar ata ag na comhairll ceantair, ach blonn ionadal aici ar an gcomhairle cheantair. An chuid eile de bhailt an chomhairle cheantair • a niorchuid - toghtar go direach iad j dtoghchan ceantair. An Ch~irle Reigiunach aius na Comhairll Ceantair gtacann siad curaiml na Ranna Stait agus na n– udaras contae orthu tein laistigh den Ghaeltacht. Nf ga do mhuintir na Gaeltachta bheith ag dei leai I le hUdaras ar bith ei le aeh an Oifig Cheantair agus • mas cursa( m6ra ata i gceist- an Oifig Reigiunach. Bfonn Gaeltarra Eireann ag obair de reir pholasaithe ata leagtha sios go ginearalta ag an gComhairle Reig– iunach /agus go h8itiuil ag na Comhairli Ceantair. IONADAJOCHT AR AN gCOMH– AIRLE REIGIUNACH ( Comhairle na Gaettachta). Ta an ionadalocht ar an gComhairle seo rointe go cothrom. leath agus leath - idir Conomara Theas agus Cnoc Fota sa gcead chas de. agus na ceantair eile in eineacht le Rath Cairn os a choinne sin. Da mbeadh a leitheid sin de chdras ag feidhrniu nl bheadh ceist ar bith ann faoi phobalscoil "dhatheangach' I a thagail do Ghalt– tacht na Rosann agus do Ghaeltacht Ghaoth Dobhair le cheile, na faoi phobalscoil sa bhFal Carrach do Chloch r.hionnaola agus do limis– teirf Gatltachta - mas ceart a thuigim an sceal. SeafOid ghlan: Ach faraor, is e an paroisteachas mallaithe Gaeltachta is cuis leis. Bheadh scoi leanna Gae'tacha da gcuid fein ar fad ag ceantar Gael- · tachta Chnoc Fola, agus bheadh scoi leanna Bearla da gcuid fein ag na ceantair Bhearla maguaird. Laimhseofal SCOLAlOCHT CHEANTAIR CHNOC FOLA mar AONAO SCOLAt'– OCHTA AMHAIN, is e sin, mar aonad scolalochta Gaei lge agus Gaeltachta. Ta' an ceantar Gaeltachta seo a stroiceadh as a chei le ag statseir– bhisigh Bhaile Atha Cliath agus a muintir ag comhoibriu Ieo tr i eas– aontas agus easpa feinrialtais. Ar aon chaoi, cen tuairim ata agaibh den phlean sin? Bhfui I aoinne agaibh sasta an chuid de a bhaineann le Trr Chonaill, no an plean ina iomtaine, a IE!asu? Bhfuil na hainmneacha ata tugtha agam ar na ceantair sasuil? Mura