Sonraí an Agallaimh

**Catagóir: Lonnú agus Cónaí**
Fochatagóir	Cur Síos
Lonnú agus Cónaí	Pisreoga na ndaoine ar an oileán: Chreidtí dá sábhálfá duine, go gcaillfí tú féin. Droch-ádh a bhí ann dá gcastaí bean rua ort ag dul ag iascaireacht. Bhí rud ann a dtugtaí an droch-amharc air.

**Catagóir: Stairsheanchas**
Fochatagóir	Cur Síos
Imirce	Ag teacht ar ais 'na bhaile as Meiriceá, 29 Meitheamh 1938. A chuimhní ar Mheiriceá a fhágáil, ag amharc ar ais ar ché Nua-Eabhraic agus an bád ag tarraingt amach. Bhí aimisir chiúin ann. Casadh an ‘Queen Mary’ orthu agus iad ag teacht anall. Eachtra a tharla dó ar an bhád le fear a casadh air a choinnigh greim air amach os cionn an uisce. Seachtain a ghlac an turas go Moville agus ansin go Doire. Fuair siad an bus go Gort an Choirce ansin. B’éigean daofa fanacht ar tír mór cúpla lá sula raibh siad ábalta dul chuig an oileán. A chuimhní ar na daoine a casadh air agus a chéad radharc den oileán. A dhaoine muinteartha. An Ghaeilge agus an Béarla a bhí acu nuair a tháinig siad 'na bhaile chuig an oileán.

**Catagóir: An Nádúr**
Fochatagóir	Cur Síos
Oileáin	Bhí a lán timpistí ar an oileán, scéal faoi theaghlach ón taobh thoir den oileán a chuaigh amach agus bádh an t-iomlán, thart fá 1929. An t-eolas a bhí ag an sagart faoin timpiste. Stócach beag acu a bhí beo tamall ach a raibh gearradh mór ar a chos aige agus fuair sé bás ina dhiaidh sin. Scéal eile, faoi bhád a bhí amuigh ag iascairacht brádáin le beirt deartháireacha agus beirt chol ceathrair air agus a scoilteadh ina dhá leath le bád de chuid na Sasanach. Fuair siad uilig bás seachas fear amháin, tógadh sa deireadh é. Colceathar de chuid Dinny, Pádraig Ó Colla a bhí ann. Tógadh go Port Rois é.
Oileáin	An dóigh a leagtar an t-oileán amach ó thaobh creaga agus cloch de. Na scoilteanna agus na clocha. Nádúr an talaimh. Féar glas uilig gan cnoic, talamh iontach maith. Cosúil leis an Íoslainn. Tá trá mhór ann agus thig siúl trasna na trá go tír mór. Bhíodh siad ábalta beithígh a thabhairt trasna roimhe seo ach cailleadh cúpla fear á dhéanamh sin, scéal faoi fhear acu.
Oileáin	A chuimhní ar bhaint na ceilpe ar an oileán.

**Catagóir: Nósanna agus Piseoga**
Fochatagóir	Cur Síos
Nósanna agus Piseoga	Pisreoga ón tseanbhean fosta: An sagart agus an bád. An fear a scaoil an giorria sa chos. pisreoga a d’inis fear as Albain daofa: Giorria a théadh isteach sa teach gach lá. Bhí an clog ar an bhalla ag Dinny agus ar chuid mhór tithe ar an oileán.
Sagairt	Scéal faoi chumhacht an tsagairt, An tAthair Shiels istigh ar an oileán in Inis Bó Finne.

**Catagóir: Ceirdeanna agus Cothú an Tí**
Fochatagóir	Cur Síos
Iascaireacht	Cuntas ar an oileán ó thús go deireadh. Rudaí a fuarthas ar an oileán a thug le fios do na daoine go raibh daoine ina gcónaí ar an oileán fadó a bhí ag brath ar an fharraige. Fuarthas cloch nach ón oileán é. Clann Mhic Suibhne an chéad dream a chur futhu ar an oileán agus bhí siad beo ar an talamh agus ó phrátaí den chuid is mó. Ní raibh portaigh ar bith ar an oileán ach fuair siad portaigh ar an tír mór, bhí obair chrua acu leis an mhóin a thabhairt chun an oileáin. Bhí áit chruaiche ag achan duine. Bhítí ag déanamh poitín ar an oileán fosta. D’imigh cuid mhór de lucht an oileáin go Meiriceá. Bhíodh cuid mhór iascaireachta ar siúl fosta, iascairacht gliomaigh. Bhí cuid mhór beithígh acu leis an obair throm a dhéanamh, 28 acu, agus dhá uair sa bhliain, ag rabhartach na Féile Pádraig agus rabhartach na Féile Muire san Fhómhar, théadh na beithígh amach ón Chlochán go tír mór i lár an lae le crúba a fháil ansin ar ais chuig an oileán arís ag meán oíche, cailleadh traidhfil acu an dóigh sin fosta. D’fhág an beithíoch deireanach an oileán sna seachtóidí. Ó thaobh cúrsaí creidimh de bhí baint ag Naomh Colm Cille agus ag Naomh Colmán leis an oileán. Chaitheadh na daoine teacht amach go Gort an Choirce le dul chun an Aifrinn, an bád a fháil ón oileán go Machaire Uí Rabhartaigh ar dtús agus ar ais. Bhíodh scoil sna tithe ann gur tógadh an scoil in 1895, thosaigh na daoineag dul 'na scoile agus iad 12 bhliana d’aois agus chuaigh siad faoi láimh an Easpaig agus iad 20 bliain. Bhíodh an scéalaíocht go mór mar chaitheamh aimsire acu. Bhíodh siad ag imirt cártaí agus ag damhsa chomh maith. Thagadh báid ó Thoraigh, Inis Meáin agus Gabhla corr uair chuig na damhsaí dá mbíodh an aimsir maith. Tá athrú mór ar achan rud anois, tá siad uilig imithe go tír mór ach creideann Dinny, é féin, go dtiocfaidh athrú ar rudaí arís.

**Catagóir: Seanchas Cráifeach**
Fochatagóir	Cur Síos
Na Naoimh	Na Mánaigh a tháinig go hInis Dúiche ar dtús. Bhí siad ar Chnoc na Naomh i nDoire Chonaire. Bhí Naomh Dúiche ar fhear acu. An dóigh ar chaith siad bata agus an áit ar thit sé. Bhí Naomh Colm Cille agus Naomh Beag ann fosta.
Na Naoimh	Cnoc na Naomh: Chonaic sé taibhse sa spéir uair amháin agus é ag buachailleacht ar Chnoc na Naomh. Bean ba ea í, gruaig fhada uirthi agus í ag clúdach leath na spéire. Tá creig ar an chnoc sin fosta agus lorg coise ann, deir siad gur lorg coise Cholm Cille é. Tá áit ann fosta ar bharr an chnoic a dtugtar Corr / Cur na Leabhar air. Cur síos ar an mhíniú a bhaineann sé féin as an ainm seo. Tógadh cros ann cúpla bliain ó shin.

**Catagóir: An Pobal**
Fochatagóir	Cur Síos
Na Scoltacha Náisiúnta	An Stalwick, 1941 Tháinig Dinny ó Mheiriceá nuair a bhí sé 7 mbliana d’aois, chuaigh sé isteach chuig an oileán agus tar éis bliana cuireadh amach é le buachailleacht. Chuaigh sé ar scoil i Machaire Rabhartaigh. Ba é Séan Mór Hanraí an máistir scoile ag an am sin. Bhí sé ar scoil an lá a tháinig duine le scéala, chuaigh siad uilig amach le hamharc ar an bhád a caitheadh isteach in éadan na gcreigeacha in Inis Dúiche, bhí damáiste déanta di cheana ó thoirpéad. Léim triúr fear di isteach san fharraige ach bhí an fharraige garbh an lá sin agus bádh iad. Fuarthas an t-inneall ón bhád ina dhiaidh sin. Ba Dé Céadaoin a tharla an t-eachtra sin agus deirtear ó shin go dtosódh an t-inneall ag obair dóibh gach lá den tseachtain ach amháin Dé Céadaoin. Cuireadh an triúr fear a bádh i reilig Chill Ulta ach tógadh cúpla bliain ó shin iad agus tugadh 'na bhaile iad. Ba as an Iorua an bád agus na fir. Lucht de scoith an pháipéir a bhí ar an bhád. Bhí cruach uirthi fosta. Cailleadh bád eile an bhliain chéanna, Meitheamh 1941. Chonaic Dinny an tionlacan amuigh ar an fharraige agus eitleáin na nGearmánach ag caitheamh buamaí anuas air. 'Iris' an t-ainm a bhí ar an bhád a tugadh go cé Bhaile an Easa agus is litreacha a bhí á n-iompair aige. B'éigean dóibh rudaí a chaitheamh di mar go raibh sí pollta, bhí stocaí síoda agus litreacha ag teacht isteach ar an Chladach, bhí na daoine ag tabhairt leo na litreacha agus ag cuardach iontu le hairgead a aimsiú.

Theme by Danetsoft and Danang Probo Sayekti inspired by Maksimer