Gaeltacht, 18 Bealtaine 1973

Ag Dearcadh Siar 8d :·1hor an tsuim a chuir an sean– dream ins an scealaiocht agus ba mhinic :ad ag seanachas fa rudai eagsamhalta a tharla le na !inn. Bhi se creidthe gan dabht acu, gur tharl< ·a leitheidi, agus ar ndoigh ce muid– inne le na mbreagnu? Rhi sceal amhain ag baint le Loch an luir ar chuala me tracht acu air go minic. Ceathrar fear as an ait a d' imigh go Meiricea ar bord loinge. Ins an am sin ar ndciigh nl rabh acu ach longanna seoi I idir an tir seo agus Meiricea, agus bheadh siad air an fharraige comh fada le se se..:.chtainl corr uair, ag brath ar an aimsear. Tharl a St\ JO dteacha idh an long seo ar thine ar a bealach anonn, agus cai lleadh m:>nin da '*' rabh ar bord, agus ina measc, ceathrar Loch an luir. NI rabh fhios seo ag bunadh an bhai le san am, ach bhf siad ag eirl mi– shuaimhneach nach rabh sceala ar bith ag teacht uatha. Bhf fear dar b'a inm Mac Phaidln ina chonai ' sna Mannrachaf i Loch an hiir, agus ba cara more do an cheathrar a d' imigh. Olche amhain agus gan san teach ach e fhein, bhl se na lui ar cholba na leabtha san chistin, agus gan tuirse na codhladh air, ach e ag meabhru ar a chairde a d' imi·gh. Ar bhinn an toighe bhf doras seomra nach rabh in usaid, agus a bhl druite le aol agus clocha. Agus e' na lul ansin, thainig an cheathrar anuas ar an doras seo agus sheasaigh agus cui a gcuid cos leis an tine. Bhi siad ag stami ar Mhac Phaidin agus bhi trup an uisce ina mbroga. Thainig ceathraidh ar Mhac Phai~fn bhocht, agus nl rabh uchtach aige labhairt Ieo. Sheas– aigh siad tamall ansin ach focal nior labhair aon duine acu san am sin. Sa deireadh thionntal siad L.; Samhraidh sna Rossa. ar a sail, agus chuaigh siad amach an bealach a dtainig siad, ach nuair a bhi an fear deireannach ag dui amach thionntaf se thart agus ar seisean, "Mhac Phaidln is dona d'uchtach.'' Deirtear da mbeadh uchtach ag Mac. Phaidln labhairt, gur rud eigin– teacht a bh I ag cur buartha orthu. Bhf dearthair de fhear de na fir a baitheadh nar chreid go rabh siad baite, agus chuala se go rabh fear as Baile na Finne a~ an long, agus gur sabh sabhlalodh e! Theann se air maidin amhain agus thug a aghaidh suas in n·aithghiorra ar Shaile na Finne. Nuair a bh( se ag dui suas an gleann frld Mhln Doire Thoirc, tchl se an cheathrar acu ag dui amach barr an ghleanna giota beag suas uath. agus deor as achan ribe daobhta. Ni thearn se ach pilleadh na bhaile. Bhl sceal eile a bhl seort cosamhai I le sin ach gur bas nadura a fuair na mairbh sa chas seo. Dc!ilta an scei I ei le fear a bhl istigh leis fhein, agus gan chuireadh gan choiste nior mhoth· uigh se go rabh triur da rabh marbh a rabh aithne aige orthu na sheasamh os a choinne. Bhl nios md uchtaigh aige seo, na mar bh( ag Mac Phaidln, agus chuir se ceist orthu ea rabh siad o fuair siad bas. Thug duine acu freagra air agus duirt, go rabh siad m6ran de' n am ins na sean– aiteacha ina mbiodh siad ar an tsaol seo, agus fhad agus nach rabh siad ansin go rabh siad in Ailt Shun a Thuile. N( rabh fhios ag mo dhuine ea rabh an Ai lt sin, ach nuair a chur se ceist. ~inns­ eadh do gur bhe sin Ailt chi:\laidh (Me Cauley) ata sa log-caothran, in aice Loch an Chaothrainn. Fior, breag na scealta sin bhl siad sa tseanachas agus is fiu a gcuimh- ·niLI. UHIIIUUIIIHmiiiiHIIIIIIIIUIIIIIIIIIKUIIIIIIIIIllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllll le Padraig Mac Gairbheith lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiH Is 1oma sceal greannmhara bhi le cloinstean fosta. Bhi se raidthe fosta go dteachaidh fear ar faoisitin i dteach na staisiLin fad o shoin, agus nl1'8ir a fuair se Aimear gur chuir se a lamh i bpoca an tsagart agus go dtug se leis dha unsa tobac. Duirt se leis an tsagart gur ghoid se dha unsa tobac 0 fhear. "Bhal'' arsa an sagart "caithfidh tu an tobac a thabhairt arais do.'' "Bheirfidh me duitse e, 1 I arsa an fear. Ni ghlacaidh mise e arsa an sagart, "caithfidh tu a thairgint do fhein.'' "Thairg me dd e'. arsa an fear ach nf ghlacfadh se e. "Biial tairg arais dd e,' I arsa an sagart. "Giac thusa e'' arsa an fear. "Cha ghlacam-sa e', arsa an sagart. "Bhal thairg me do e dha uair'' arsa an fear "ach nf Jhlacfadh se e.', "Bhal, mas mar Sill ata', arsa an sagart "eoinn igh fhein e.'' Nior chuala me caide doirt an sagart, nuair a chuaigh se a chuartJ a chuid tobac. Ansin bhl fear eile a chuir ina fhaoisidin, gur ghoid se rdpa, "Bhal.'' arsa an sagart, nrl dochar ansin ach an ropa a thabhairt arais.', "Se! 1 arsa an fear, ach bhl bo air a chinn eile de 1 n ropa.'' "Tchim' 1 arsa an sagart, "caith· fidh tu an bho' a fhaga i I ara is no muna ndean tu sin beidh si a do thogail ar a cuid adharca i nlfreann.'' "Ni bheidh Ieoga a shagait ( 1 ' ar seisean, no maoilin a bhl innti. I naimsear an chogaidh mh6ir dheireannach, nuair a bhf achan rud gannl chuaigh fear as Loch an luir sios go hAnagaire, a cheannacht cloch fhaobhair. Nuair a chuaigh se isteach chuig fear an tsiopal chuir se ceist air an .r.abh clocha faobhair ar bith aige. "Nil,'' arsa fear an tsiopal "Nach bhfui I fhios agat go bhfui I cogadh ann.' 1 ' 'Ta fh i os agam,' ' arsa fear Loch an luir ach nl rabh fhios agam gur le clocha faobhair a bhi siad ag troid.'' Bhf an fear ceanna i lathair nuair a bhi fear as Croichll ag diol feirm talamh a bhl sinte le na chuid san. Ba le .bean dar b' hainm Meadhba ar leithe an talamh. Mho! an "dioltor' 1 an feirm go dti nar fhag se fuill molta air. "Ansin'' ar seisean, "ante a cheannochas an feirm seo, beidh comharsa aige comh maith agus nl stopaidh Sean casan no uisce, no rud ar bith ei le ar dhuine ar bith.'' "Seo anois a Phadal' ,. arsa Sean "diol cuid talamh Mheabha agus fag mo chuid·sa.' I Ansin bhi beirt san cheanntar a bhl i gcomhnaf, iontach garach, agus a rabh l<~mh mhaith acu ar chionn a chuir ar an phaidrln ag faireacha. Bhl siad ofche amhain ag radh paidrln i dteach faire, agus paidrin cuig ndeichniu'r deag a bhl a radh. Bhf monin taos 6g ag an fhaire agus bhl siad ag eirigh tuirseach ar a ngluine. Ach leis an rud a dheanamh nios measa thoisigh an bheirt ar liodan mar &eo;-- Deirfeadh fear amhain;-– "Mhaighdean na fior-thruaighe fuascai I ao-sean agus duinne'' Bhearfadh an fear ei le freagra air;-- "Suaimhneas siorrai do– sean agus duinne.'' Choinnigh siad seo suas ar feadh tamall fada go dti go rabh achan nduine dubh thuirseach. Sa deirM eadh thainig siad go dti "Thainig Aingeal an Tiarna le teachtaireacht chuig Mhuire.'' "Bhal'' arsa fear da rabh i lathair, "Ma thainig fhein ta an tarn sin aige.'' Chuir sin deireadh leis an phaidrln an ofche sin agus cuireann sin deireadh leis an alt seo. Grianghraf le Donncha Mac Neillis, Gaoth Dobhair.